بورس در آینه اقتصاد جهانی
شاخص کل بورس تهران که در دو ماه اخیر روندی خنثی را تجربه می‌کرد، در روزهای اخیر در پی افت قیمت نفت وارد مسیر نزولی پرشتاب‌تری شده است. به‌طوری که در دو روز گذشته نوسان منفی در قیمت سهام شرکت‌های مرتبط با قیمت کالاهای جهانی نظیر پالایشگاه‌ها و تولیدکنندگان فلزات اساسی، اصلی‌ترین نقش را در افت شاخص بورس ایفا کردند. بررسی روند قیمتی نفت در شرایط کنونی و تاثیر آن بر بورس اوراق بهادار تهران، وضعیتی مشابه با سال 1387 را رقم زده است این در حالی است که به علت اصلاح قیمتی در بیش از دو سال اخیر که بخشی از دلایل آن نیز افت قیمت در بازارهای پایه بوده است، نزول در شرایط فعلی، شتاب کمتری در مقایسه با سال 87 داشته است. در همین حال، با نزدیک شدن به نشست حکام و افزایش احتمالات از به نتیجه رسیدن بحث توافق هسته ای، انتظارها به اجرای عملی توافقات موکول شده است، انتظاری که اگر همه چیز خوب پیش برود از فصل زمستان می‌تواند نخستین نشانه‌های عملی خود در اقتصاد را به تدریج نشان دهد.
وضعیت بورس در شرایط فعلی و سال 87
در سال 87 همزمان با بحران جهانی، قیمت‌ها در بازارهای کالایی و به ویژه نفت، افت شدیدی را تجربه کرد و بازار سهام کشور نیز در آن بازه زمانی (یعنی سال 1387) یکی از رکودی‌ترین دوران خود را تجربه کرد (افت حدود 38 درصدی شاخص کل). این در حالی است که قیمت‌ها در بازارهای پایه در آن بازه زمانی در فاصله کوتاهی تغییر جهت داد و در مسیر صعودی حرکت کرد. بازار سهام نیز همزمان با این تغییرات، روند صعودی را تجربه کرد. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که با رسیدن قیمت نفت به قیمت‌های پایان سال 2008 و اثر مشابه آن در بازار سهام کشور در شرایط فعلی و آن بازه زمانی، قیمت در بازارهای جهانی و بازار سهام چه شرایطی را تجربه خواهند کرد.
کارشناسان معتقدند این دو بازه از بسیاری از جنبه‌ها با هم متفاوتند و ضمن اینکه در شرایط فعلی گشایش در روابط بین‌الملل به‌عنوان یک نکته مثبت متمایز با آن دوره به شمار می‌رود و همچنین نمی‌توان به پیش‌بینی دقیقی در مورد روند آتی قیمت‌ها در بازار کالایی اجماع کرد. از طرفی نیز افزایش احتمالات در تصویب برجام (امروز در نشست شورای حکام) می‌تواند با تغییر شرایط در میزان فروش و کاهش هزینه شرکت‌های تحت تاثیر افت قیمت نفت زمینه را برای تغییر شرایط شرکت‌های پالایشگاهی و به تبع آن بورس تهران فراهم کند. در مورد تاثیر روند قیمت در بازارهای کالایی به ویژه نفت بر بورس تهران، مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری سهام‌گستران گفت: نیمی از شرکت‌های بورسی مستقیما محصولاتی با قیمت جهانی (شامل محصولات پتروشیمی، فلزی و نفتی) تولید می‌کنند و سودآوری این صنایع مستقیما به روند نرخ‌های جهانی وابسته است. روند افت قیمت در بازارهای کالایی به ویژه نفت در ماه‌های اخیر یکی از دلایل افت قیمت در بورس تهران بوده است.
از طرفی فروش نفت بخش عمده‌ای از درآمدهای دولت ایران را در بودجه سالانه تشکیل می‌دهد که با کاهش قیمت آن دست دولت در تسویه بدهی برخی از شرکت‌های بورسی را نیز بسته است که از این جنبه نیز بازار سهام را تحت فشار قرار داده است. مقدسیان به مقایسه شرایط فعلی بازار سهام و همزمانی آن با افت قیمت‌ها در بازارهای کالایی و شرایط این دو بازار در سال 87 پرداخت و گفت: برای بررسی و مقایسه این دو بازه زمانی، باید سال‌های قبل از آن را نیز در نظر گرفت.
مقدسیان گفت: در اواخر سال 87 همزمان با بحران جهانی و افت شدید قیمت نفت به حدود 40 دلار، بازار سهام نیز یکی از رکودی‌ترین دوران خود را تجربه کرد اما با بازگشت قیمت جهانی از کف خود، بازار نیز به سرعت تغییر جهت داد. هرچند در آن بازه زمانی شرایطی وجود داشت که موجب بازگشت سریع بازار به مدار رونق شد. از جمله عواملی که در بازگشت بازار موثر بود به سال‌های پیش از سال 87 باز‌می‌گردد. مقدسیان تشریح کرد: در فاصله سال‌های 80 تا 84 اقتصاد کشور یکی از با‌ثبات‌ترین دوران خود را تجربه می‌کرد به‌طوری که مطابق آمارهای بانک مرکزی نرخ رشد اقتصادی حدود 6 درصد و تورم نیز در آن بازه زمانی بین 11 تا 15 درصد بوده است. ضمن اینکه صندوق ذخیره ارزی در آن بازه زمانی ذخیره مناسبی داشت. در مجموع همه شرایط در آن بازه زمانی حاکی از شرایط بنیادی بهتری از لحاظ اقتصادی بوده است.
این کارشناس بازار سهام به شرایط کنونی بازار سهام اشاره کرد و افزود: در سال 94 علاوه بر افت قیمت نفت و دیگر کالاها در بازارهای جهانی، بورس اوراق بهادار تهران مسائل دیگری را نیز تجربه می‌کند. اقتصاد کشور در شرایط کنونی نیز میراث دار مسائلی از سال‌های پیشین خود است به‌طوری که در سال‌های 90 تا 92، تورم در اقتصاد داخلی ارقامی بیش از 40 درصد را در کنار رشد منفی اقتصادی تجربه کرده است. از سویی صندوق ذخیره ارزی در آن شرایط نه تنها موجودی خاصی نداشته بلکه با بدهی نیز همراه بوده است. این عوامل، شرایط منفی کنونی اقتصاد و به تبع آن بازار سهام را تشدید کرده است. مقدسیان افزود: در سال 87 در شرایطی که قیمت نفت کاهش پیدا کرده بود، مقدار فروش نفت افت چشمگیری نداشت این در حالی است که در این سال‌ها فروش نفت به دلیل تحریم‌ها با افت محسوسی مواجه بوده و این مساله وضعیت را برای بورس تهران سخت‌تر از گذشته کرده است.
مقدسیان پس از اشاره به شرایط نامناسب فعلی بهبود در روابط بین‌المللی را نکته متمایز این دو بازه عنوان کرد و افزود: در شرایط فعلی کشور با بهبود در روابط بین‌المللی در پی توافق هسته‌ای مواجه است. این در حالی است که از اوایل سال 91 کشور بیشترین فشارها در بحث تحریم‌ها (همچون تشدید تحریم بانک مرکزی) را تجربه کرده است. وی ادامه داد: شرایط کنونی از عزم طرفین برای رفع مشکل هسته‌ای ایران حکایت دارد و به نظر می‌رسد برنامه رفع تحریم‌ها مطابق زمان‌بندی‌ها انجام شود و این عاملی است که در کنار تمام عوامل منفی فعلی، در مقایسه این دو بازه زمانی خودنمایی می‌کند. مقدسیان درباره بودجه که در روزهای آینده به مجلس ارائه می‌شود، گفت: کسری بودجه در شرایط کنونی منجر به تحمیل فشار زیادی به شرکت‌های بورسی شده است. عدم تسویه با شرکت‌های تجهیزاتی و بانک‌ها هزینه زیادی به این دو صنعت وارد کرده است و از سوی دیگر نیز شرکت‌های عمرانی نیز به دلیل عدم اختصاص بودجه به این بخش فشار زیادی را تجربه کرده‌اند.
به همین دلیل این بحث در روزهای آینده برای بخش مهمی از شرکت‌های فعال در بورس تعیین‌کننده خواهد بود. مقدسیان در ادامه افزود: با تمام تفاوت‌های این دو بازه زمانی و چیرگی عوامل منفی بر عوامل مثبت در شرایط کنونی و سختی پیش‌بینی روند آتی در بازارهای پایه (در بازارهای پایه افت قیمت بیشتر احتمال کمتری دارد) به نظر می‌رسد رفع تحریم‌ها بتواند سرآغاز تغییر و تحول روند بازار سهام باشد. مقدسیان افزود: فارغ از بحث‌های جهانی ارزش جایگزینی شرکت‌های بورسی در شرایط کنونی به سطح جذابی رسیده است و می‌تواند بورس تهران را برای سرمایه‌گذاران با دید بلند مدت به گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری تبدیل کند. این عامل در کنار رفع تحریم‌ها می‌تواند مسیر بازار سهام را با تغییر مواجه کند. این کارشناس بازار سهام افزود: در شرایط کنونی و با فرض به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و پیش‌بینی ثبات روند قیمتی در بازارهای کالایی، به نظر می‌رسد گروه‌های تجهیزاتی و بانکی وضعیت مناسبی را تجربه کنند. در مورد گروه‌های وابسته به بحث جهانی (گروه‌های فرآورده‌های نفتی و فلزات اساسی) به نظر می‌رسد این گروه‌ها تا مدتی در چشم بازار نباشند.
منبع:دنیای اقتصاد