مهر گزارش می‌دهد؛
تأثیر تحولات برون‌مرزی بر صادرات چمدانی اردبیل/ سقوط با دست‌بسته
اردبیل – باوجود اینکه تجارت خارجی به‌عنوان یکی از محورهای توسعه اردبیل انتخاب شده، اما افت ناباورانه صادرات چمدانی در سال جاری نشان داد به‌سادگی عوامل متعددی صادرات این بخش را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: در هشت‌ماه نخست سال جاری آمار عملکرد گمرکات استان به دو عدد ویژه اشاره داشت که به حدی قابل‌توجه بود که هر مخاطبی را برای بار دوم و سوم به سمت خود می‌کشاند تا از میزان آن اطمینان حاصل کند.
این دو عدد ارزش و وزن صادرات چمدانی یکی از گمرک‌های فعال کشور در خصوص صادرات چمدانی بود که هرچند در مقایسه با صادرات کلی درصد اندکی را به خود اختصاص داده است، اما به‌نوعی بیانگر بسیاری از مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و بین الملل است.
صادرات چمدانی یا صادرات مسافری که گاه توسط مسافران و در اکثر مواقع مرزنشینان با خرید از بازارهای مرزی صورت گرفته و گاه حتی با خودروهای سبک در مقیاس کم از این سوی مرز به آنسوی مرز جابه‌جا می‌شود یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های صادرات است که مؤلفه‌های متعددی را به خود مرتبط می‌سازد.
گمرک بیله سوار از گمرکات فعال در خصوص صادرات چمدانی است. افت محسوس صادرات چمدانی این گمرک بیانگر نکات ظریفی از وضعیت صادرات استان بود که به تعبیر کارشناسان در ورای شعارهای کلی‌گویی ازجمله محور قرار دادن صادرات و اعلام ارادت گاه و بی گاه به تجار و بازرگان مورد غفلت است.
نسخه علاج این واقعه را کارشناسان همواره ارائه داده‌اند، نایب رئیس اتاق بازرگانی استان اردبیل در جمع تجار با قابل افسوس نامیدن رقم افت صادرات چمدانی اردبیل گفت: هرچند به هر کسی می‌رسیم می‌گویند حق با شما است اما بالاخره مشخص نیست متولی صادرات چه کسی بوده و چه کسی بنا است این مشکلات را حل‌وفصل کند.
کاهش محسوس یا عادی صادرات چمدانی
مدیرکل گمرکات استان اردبیل در تشریح وضعیت صادرات چمدانی استان در هشت‌ماهه نخست امسال به خبرنگار مهر گفت: از گمرک بیله سوار صادرات چمدانی به وزن یک‌میلیون و ۲۰۱ هزار و ۹۰۸ کیلوگرم به ثبت رسیده که به نسبت سال گذشته ۶۵ درصد کاهش نشان می‌دهد.
رسول صفریان افزود: ارزش صادرات چمدانی ثبت‌شده از گمرک بیله سوار دو میلیون و ۷۵۹ هزار و ۶۰۸ دلار است که باز کاهش ۶۲ درصدی به نسبت سال گذشته نشان می‌دهد؛ درعین‌حال از گمرک اردبیل صادرات چمدانی انجام نمی‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد عمده صادرات چمدانی از مرز بیله سوار توسط اتباع آذری مرزنشین انجام می‌شود که به عبارتی محدود شدن کشورهای مقصد صادراتی را نشان می‌دهد.
اینکه رقم کاهش به‌صورت عادی است یا دردسرساز نیازمند بررسی پیشینه صادرات چمدانی از این گمرک است.
آمار گمرکات جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد در چهار ماه نخست سال ۹۳ حدود ۲۵ میلیون و ۵۹۸ هزار دلار و در هرروز به‌طور متوسط ۲۰۶ هزار دلار کالا از طریق تجارت جهانی از گمرکات مرزی به کشورهای CISیاکشورهای مستقل مشترک‌المنافع ارسال شده است. بر اساس این
آمار، طی چهار ماه نخست سال ۹۲ صادرات تجارت چمدانی ۲۳ میلیون و ۳۳۸ هزار دلار بوده که معادل ۲۳ صدم درصد از ارزش کل صادرات این سال را شامل شده است و حاکی از افزایش ۹.۶۸ درصدی ارزش تجارت چمدانی نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد.
گمرک آستارا با هفت میلیون و ۱۱۹ هزار دلار رتبه اول گمرک جلفا با چهار میلیون و ۷۲۴ هزار دلار و گمرک بیله‌سوار با سه میلیون و ۲۵۹ هزار دلار به ترتیب رتبه دوم و سوم را به خود اختصاص دادند.
به گفته معاون توسعه تجارت خارجی صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در مقایسه وضعیت گمرکاتی که فعال در صادرات چمدانی هستند نام گمرک بیله سوار در بین گمرکات آستارا، سرو، اینچه برون، باجگیران، سرخس، لطف آباد، جلفا و پلدشت همواره در رتبه‌های سوم واقع شده است.
صدیف بیگ زاده در گفتگو با خبرنگار مهر تأکید کرد: هرچند سهم این تجارت از تجارت کل محدود بوده و حدود ۱۵ درصد کل تجارت استان را شامل می‌شود ولی از حیث فعالیت تجاری مرزنشینان و روبرو نشدن با محدودیت‌های تجاری چنین صادراتی با کشور آذربایجان و از طرف دیگر روان بودن این امر برای بسط و توسعه صادرات تجاری از اهمیت خاصی برخوردار است.
وی افزود: با تأثیرپذیری از عوامل متعدد صادرات چمدانی طی هشت‌ماهه امسال در مقایسه با وضعیت پنج سال اخیر با کاهش همراه است.
تجارت در حد چمدان با مزایا و معایب
این تغییرات البته به دلیل تأثیرگذاری در صادرات، تجارت خارجی و در کل اقتصاد کلان استان به‌مراتب اهمیت بیشتری به خود می‌گیرد.
بهطوریکه بررسی‌ها نشان می‌دهد در وهله اول افزایش یا کاهش صادرات چمدانی همواره توانسته است رقم کل صادرات را متأثر سازد. آن هم به دلیل اینکه خود این نوع صادرات می‌تواند وضعیت کلی صادرات گمرک بیله سوار را تحت تأثیر قرار دهد و علاوه بر این به‌صورت غیرمستقیم بر صادرات تأثیرگذار است.
چنانچه وقتی با افزایش همراه بوده توانسته تولید داخلی را با قیمت نازل در اختیار مرزنشینان قرار دهد و خود به مانند قاچاق و تاراج زمینه‌ای را فراهم ساخته تا نیازهای ضروری مرزنشینان کشورهای دیگر با قیمت نازل از بازار ایران تأمین شود.
از سویی زمانی که با کاهش همراه شده نیز به‌سادگی آمار صادرات را کاهش داده و توانسته در وضعیت کلی صادرات استان نقش‌آفرینی کند. برخی کارشناسان معتقدند صادرات چمدانی صادرات قاعده‌مندی نبوده و به دلیل نابسامانی و بی‌نظمی بازارهای مرزی شکل می‌گیرد. نه قوانین مدونی دارد و نه می‌تواند رونق و یا رکود به همراه داشته باشد.
درعین‌حال برخی معتقدند زمانی که کل صادرات با محدودیت همراه است صادرات چمدانی بازوی توسعه و تداوم جریان صادرات با قواره کوچک است. در هر دو طرز تفکر ، استان اردبیل نتوانسته سهم مطلوبی از صادرات چمدانی را از آن خود سازد و البته، به دلایل مختلف همواره بیشتر زیان را متوجه خودساخته است تا منفعت.
لرزش صادرات با تحولات کشور هدف
در خصوص نوع کالاهایی که مرزنشینان می‌توانند از بازارها تهیه کرده و به همراه ببرند جز دو محدودیت کالای مشمول ارز مرجع و کالای مشمول ممنوعیت صادرات هیچ محدودیتی ندارد.
به همین دلیل طی سال‌های اخیر مرزنشینان7 مجاور گمرک بیله سوار به دلیل پایین بودن نرخ پول کشور آذربایجان حتی گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی مصرف روزانه خود را از بازارهای مرزی خریداری می‌کردند و با قیمت نازل سفره‌هایشان را می‌آراستند.
ارزش صادرات چمدانی استان از زمان حذف یک‌طرفه روادید برای تبعه جمهوری آذربایجان و افزایش قدرت برابری پول منات جمهوری آذربایجان در مقابل ریال ایران رو به افزایش بوده استدر ادامه تحولاتی موجب شد رقم صادرات چمدانی کاهش یابد که بخشی به خود استان برمی‌گردد و بخشی فرامرزی است.
معاون توسعه تجارت خارجی صنعت و معدن استان در بررسی‌های خود به چند عامل کلیدی رسیده است و آن اینکه روند ارزش صادرات چمدانی استان از زمان حذف یک‌طرفه روادید برای تبعه جمهوری آذربایجان و افزایش قدرت برابری پول منات جمهوری آذربایجان در مقابل ریال ایران رو به افزایش بوده است.
بیگ زاده افزود: به دلیل کاهش ارزش پول ملی کشور آذربایجان (منات) و کاهش قدرت برابری خرید پول این کشور در مقابل دلار و ریال، ایجاد محدودیت‌های ورود و خروج برای تبعه جمهوری آذربایجان توسط کشور آذربایجان (تعدد ورود و خروج و میزان کالای وارداتی) و کاهش ۲۵ درصد ورود تبعه آذری در هشت ماه سال جاری موجب شده برخی جذابیت‌ها ازجمله دسترسی راحت و آسان به کالای ارزان و کیفی کاهش یابد.
وی تأکید دارد که تمامی این اتفاقات به‌سادگی توانسته است صادرات اردبیل را تحت تأثیر قرار دهد که ازجمله محدود شدن کشورهای مقصد صادرات به آذربایجان و عراق و حتی کاهش کشورهای مقصد و محدود بودن کالاها جای هیچ نفس‌گیری را باقی نگذاشته است.
ضعف زیرساخت‌ها در تنها گمرک مرزی اردبیل
مشکل به همین‌جا ختم نمی‌شود. بهطوریکه ضعف زیرساخت‌ها در گمرک بیله سوار خود مزید بر علت شده است و به عقیده بیگ زاده به رغم برنامه‌ریزی برای افزایش صادرات چمدانی در گمرک بیله سوار، نبود برخی زیرساخت‌ها و ناهماهنگی در گمرک بیله سوار به جد در این موضوع تأثیرگذار بوده است.
خبرگزاری مهر سه سال قبل در گزارشی تحت عنوان «ضعف زیرساخت‌ها در تنها پایانه مرزی اردبیل/ نیاز مسافران تأمین نمی‌شود» به بیان مطالبات مردمی از گمرک بیله سوار پرداخت. مطالباتی که هنوز برخی بر زمین مانده و موجب شد این بار صنعت، معدن و تجارت استان حداقل تهیه دستگاه ایکس ری را برای بهبود ترانزیت کالا از مسئولان استانی درخواست کند.
سید حامد عاملی بابیان اینکه خرید این دستگاه مدت‌ها است از گمرک به حمل‌ونقل و از حمل‌ونقل به گمرک پاس‌کاری می‌شود، افزود: بالاخره این موضوع باید رفع شود و درست نیست یک گمرک مرزی حتی ایکس ری نداشته باشد.
تمامی این طرح درخواست که باز از سوی مدیران حمل‌ونقل و گمرک به دیگری پاس‌کاری شد موجب گردید استانداری علی‌الحساب ۲۰۰ میلیون ریال برای تامین ایکس ری به گمرک استان اختصاص دهد.
مشکلات مسیر ارتباطی گمرک و دست دست کردن برای تکمیل تنها کمربندی بیله سوار منتهی به گمرک، بهره نبردن از افراد متخصص و آشنا به فنون جذب گردشگر، ضعف زیرساخت‌های رفاهی، نگاه جزیره‌ای و نه جامع دستگاه‌های متولی مستقر در گمرک و مشکلات دیگر موجب شده حتی ته‌مانده منفعت صادرات چمدانی به‌جای خود ننشیند و اردبیل در هر دو حالت افزایش یا کاهش صادرات چمدانی ، همواره زیان ببیند.
نگرانی کارشناسان این است که کشورهای مقصد صادرات استان اردبیل با تحولاتی دیگر بار دیگر محدود شده و با ریزش همراه شود و سؤال این است که برای جایگزینی چه بازار دیگری تدارک دیده شده است.
از سویی تسهیل نکردن امکانات در شهرستانهای مرزی از جمله بیله سوار جایی برای رونق صادرات چمدانی نگذاشته و مویرگ‌های صادراتی اردبیل با هر تپش ناموزونی مسدود می‌شود.
خبرنگار: ونوس بهنود