غول‌های نفتی منطقه، تشنه باریت ایران
گروه معادن - «باریت» به عنوان یکی از کانی‌های معدنی در صنایع مختلفی از جمله صنایع نفتی و پتروشیمی همچون حفاری‌های عمیق نفت وگاز استفاده می‌شود.
به گزارش ماین نیوز، یکی از تفاوت‌های این ماده، سنگین بودن آن در مقایسه با دیگر کانی‌های غیرفلزی است. ایران نیز به‌عنوان یکی از کشورهای معدنی جهان دارای ذخایر باریت مناسبی است و به دلیل همجواری با کشورهای‌عربی که ذخایر نفتی فراوانی در اختیار دارند، می‌تواند بازار خوبی در منطقه داشته باشد.غول‌های مصرف‌کننده باریت
احمد حمامی تتماج، کارشناس اکتشافات معدنی و فعال معدنی، درباره وضعیت بازار باریت جهانی گفت: براساس گزارش سال ۲۰۱۲م، انجمن جهانی باریت در انگلستان، ۳ کشور چین و هند و الجزایر را به عنوان دارندگان بیشترین ذخایر باریت جهان معرفی کرد و پس از آنها ایالات متحده امریکا، روسیه و مراکش در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. همچنین در سال ۲۰۱۴م این انجمن گزارشی منتشر کرد که در آن تولید جهانی باریت ۹/۶میلیون تن اعلام شد و کشورهای چین و هند و الجزایر با بیشترین تولید در صدر جدول و پس از آنها ایالات متحده، مکزیک و ایران با تولید ۳۵۰هزارتن جزو بزرگترین تولیدکنندگان باریت در دنیا شناخته شدند.
او ادامه داد: از دیگر نکات مطرح شده در این گزارش، معرفی غول‌های مصرف‌کننده باریت بودن که در سال حدود ۹ میلیون تن باریت مصرف کرده‌اند و به ترتیب ایالات‌متحده‌امریکا، چین و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بودند.
این کارشناس معدنی افزود: با توجه به اطلاعات ارائه‌شده از شرایط ذخایر باریت در منطقه و جهان باید به این نکته اشاره کرد که در بازار حفاری ایران اتفاقاتی‌افتاد و تغییرات داخلی قیمت باریت، این ماده معدنی را بیشتر تحت‌تاثیر تصمیم‌های شرکت‌های بزرگی قرار داد.
وی تصریح کرد: این موضوع از یکسو باعث بالا رفتن غیرمنطقی قیمت خرید کلوخه معدنی باریت از معادنی شده که سنگ معدن خود را از طریق مزایده به‌فروش می‌رسانند و از طرفی دیگر باعث پایین آمدن قیمت خرید باریت از معادن کوچک مقیاس شده است.
وضعیت باریت متاثر از بازار منطقه
حمامی تتماج معتقد است در کنار موارد یادشده، باید به این نکته توجه کرد که ذخایر معدنی به مرور زمان کاهش یافته و استخراج آنها به‌دلیل شرایط سخت‌تر، هزینه بیشتری خواهد داشت. همچنین فرآوری آنها مستلزم سرمایه‌گذاری‌های بیشتر و هزینه‌های بالاتر خواهد بود و این عوامل در افزایش نرخ این ماده‌معدنی تاثیر خواهد داشت. کاهش ذخایر باریت معادن کشور یا همان کاهش ذخایر باریت استاندارد از لحاظ وزن مخصوص، موجب شده که مصرف‌کننده عمده این ماده معدنی در کشور قبول کند پودر باریت با وزن مخصوص پایین‌تر از حد استاندارد را نیز از پیمانکاران دریافت و مورد استفاده قرار دهد؛ اقدامی که ۵سال پیش امکانپذیر نبود.
او گفت: وضعیت باریت حفاری تا حدود زیادی متاثر از تقاضای این ماده در بازار داخلی و منطقه‌ای است. همیشه با افزایش قیمت نفت، سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه افزایش می‌یابد و اکنون به دلیل کاهش قیمت نفت، نوعی رقابت در میدان‌های نفتی مشترک بین کشورها درجریان است. از آنجا که منطقه ما درحقیقت حوزه نفتی جهان بوده و بخش عمده نفت مورد نیاز جهان از این منطقه تامین می‌شود همین موضوع موجب افزایش تقاضا برای این ماده معدنی در این نقطه از جهان بوده است.
حمامی تتماج اظهار کرد: اگر به وضعیت ذخایر معادن باریت در این حوزه نگاه کنیم متوجه می‌شویم که از لحاظ موقعیت ایران دارای مزیت نسبی بالایی نسبت به سایر کشورهای دارای ذخایر باریت در منطقه است و به‌همین دلیل تقاضا برای باریت ایران در منطقه نیز رو به افزایش است.
این فعال معدنی درباره وضعیت بازار صادراتی باریت در ایران اظهار کرد: با وجود مشکلاتی که پیش روی صادرات کشور قرار دارد، صادرات پودر باریت در این سال‌ها رو به افزایش بوده است.
وی بر این باور است قیمت باریت در ماه‌های پایانی امسال تغییر چندانی نخواهد داشت زیرا به‌نظر می‌رسد قیمت کلوخه باریت در امسال، حتی بیش از ظرفیت و کشش بازار افزایش داشته است.
حمامی تتماج گفت: وضعیت فعلی بازار خرید و فروش سنگ معدن باریت حاکی از آن است که موقعیت معدن یا کارخانه تاثیر تعیین‌کننده‌ای در قیمت سنگ معدنی باریت یا باریت فرآوری شده ندارد. اگر یک معدن باریت به مصرف‌کننده و کارخانه‌های پودرسازی نزدیک باشد، به عنوان مزیتی برای آنها تلقی شده و سعی می‌شود مابه‌التفاوت کرایه حمل از خریدار دریافت شود. درباره ذخایر و صادرات باریت در ایران نیز، به نظر نمی‌رسد تا پایان امسال، واردات باریت داشته باشیم.
کاربرد باریت در گل حفاری مخصوص حفاری نفت و گاز
کامران کاوه‌فیروز، کارشناس ارشد زمین‌شناسی اقتصادی که سابقه فعالیت‌های بسیاری در حوزه‌های مختلف معدنی دارد نیز درباره باریت اظهار کرد: باریت یا سولفات باریم یک کانی صنعتی با فرمول «BaSo۴» با وزن مخصوص حدود ۳/۴ تا ۶/۴ است که همین وزن مخصوص بالا شناسایی آن را آسان می‌کند. نام این کانی از واژه یونانی «Barys» به معنای سنگین گرفته شده است. باریت در حالت معمولی سفیدرنگ تا خاکستری روشن است ولی ممکن است به رنگ‌های متمایل به آبی، قهوه‌ای یا سیاه نیز باشد و دارای جلای صدفی تا شیشه‌ای است. نمونه‌های تیپیک آن به‌صورت بلورهای اورترومبیک کشیده دیده می‌شود اما باریت تجارتی به‌صورت دانه دانه، توده‌های بلورین یا قلوه‌ای تهیه می‌شود.
او ادامه داد: باریت خالص از ۶۵/۷درصد اکسیدباریم «BaO » و ۳۴/۳درصد اکسید سولفور و «SO۳» تشکیل شده و به‌ندرت به صورت خالص در طبیعت یافت می‌شود. این کانی دارای خاصیت فسفرسانس و فلوئورسانس بوده و ساختمان بلوری آن بر اثر گرما شکسته می‌شود. باریت به‌طور معمول به‌عنوان یکی کانی متفرقه در رگه‌های گرمایی همراه با کانسنگ‌های نقره، سرب، مس، کبالت، منگنز، آنتیموان و همچنین در رگه‌های موجود در سنگ‌آهکی با کلسیت یا به صورت توده‌های باز مانده در رس‌های پوشاننده سنگ آهک‌ها و نیز در ماسه سنگ‌ها با کانسنگ‌های مس یافت می‌شود و گاهی نیز از چشمه‌های آب گرم رسوب می‌کند.
وی درباره موارد استفاده باریت نیز اظهار کرد: حدود ۸درصد از باریت استخراج شده، به شکل پودر در گل حفاری در حفاری‌های عمیق نفتی استفاده می‌شود. این کانی برای خنک و روان کردن مته‌های حفاری، پوشش درونی چاه، انتقال مواد ناشی از حفاری به داخل زمین و کنترل فشارهای غیرعادی درون چاه‌های نفت و گاز استفاده می‌شود. به‌طور محسوسی وزن مخصوص گل را بالا برده و سبب شناور شدن سنگریزه‌ها می‌شود.
کاوه‌فیروز به دیگر موارد استفاده از باریت در صنایع مختلف اشاره کرد و گفت: این ماده به‌عنوان یکی از منابع اصلی تامین باریم در صنایع شیمیایی است. بیشترین مصرف باریم به‌صورت لیتوپون است که ترکیب یکنواختی از باریت و سولفور روی است. لیتوپون در صنایع رنگسازی به‌عنوان سیال‌کننده رنگ و در صنایع نساجی کاربرد دارد.
رسوب سولفات باریم به‌عنوان ماده پرکننده در صنایع پوشاک و لوازم آرایشی و همچنین به‌عنوان رنگدانه سفید مصرف می‌شود. باریت در صنایع لاستیک‌سازی، کاغذسازی، چرم‌سازی، شیشه‌سازی برای صاف و شفاف کردن آن، صنایع سرامیک‌سازی به‌عنوان لعاب، تهیه مواد حشره‌کش، پنبه‌نسوز، لنت ترمز و ساخت رآکتورهای اتمی به دلیل جذب اشعه‌های گاما به وسیله باریم، کاربرد دارد.