رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران با اشاره به راه اندازی قراردادهای آتی سهام از سال ۸۹، به تشریح مکانیزم معاملات این قراردادها در بورس پرداخت.

طوبی دهقانی با اشاره به مکانیزم معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران گفت: بازار معاملات قراردادهای آتی مالی از قبیل آتی سهام، آتی شاخص و آتی ارز امروزه رواج زیادی پیدا کرده اند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم،  رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران افزود: بر این اساس آشنایی با نحوه کارکرد بازارهای آتی و مکانیزم معاملات در این بازارها، برای سرمایه گذاری اهمیت زیادی دارد، چرا که سرمایه گذار می تواند با تنوع بخشی به سبد سرمایه گذاری خود، علاوه بر کسب سود، ریسک سرمایه گذاری های خود را نیز کاهش دهد.
 وی در ادامه با اشاره به این که بورس اوراق بهادار تهران از سال 89 اقدام به راه اندازی قراردادهای آتی سهام کرده است اظهار داشت: به دلیل محدودیت های سامانه معاملاتی مانند عدم گستردگی شبکه معامله گران و با هماهنگی با سازمان بورس سامانه معاملات برخط آتی سهام در سال 92 راه اندازی شد.

دلایل کاهش حجم معاملات قراردادهای آتی سهام
 دهقانی گفت: نگاهی به سابقه معاملات بورس نشان می دهد قراردادهای آتی سهام در سال 90 تعداد قابل توجهی بوده و مورد اقبال معامله گران قرار گرفته است اما در سالهای گذشته حجم معاملات این قراردادها کاهش چشمگیری داشته است.
 رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس در خصوص دلایل کاهش معاملات در بازار قراردادهای آتی سهام گفت: تغییر نرم افزار آتی و عدم تمایل کارگزاران به استفاده از نرم افزار جدید، ریسک قابل توجه بازار آتی و مشکلات ایجاد شده برای برخی از کارگزاران در بازار آتی سکه، توقف های طولانی نماد معاملاتی برخی از سهام، ابهام در بازار سهام و عدم امکان پیش بینی های بلندمدت و رکود در بازار سهام و نقدشوندگی پایین بازار سهام و همچنین بازار آتی سهام از جمله دلایل کاهش حجم معاملات در بازار قراردادهای آتی سهام هستند.
 وی اذعان داشت: همچنین با توجه به ریسکی بودن این ابزار، محدودیت های معاملاتی برای برخی از فعالان بازار از جمله صندوق های سرمایه گذاری و تامین سرمایه ها وجود دارد که این مساله باعث می شود تعداد قابل توجهی از اشخاص نتوانند در بازار آتی فعالیت قابل توجهی داشته باشند.

لزوم آموزش و فرهنگ سازی
 دهقانی با تاکید بر لزوم آموزش و فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در این زمینه افزود: بر این اساس بورس اوراق بهادار تهران در راستای آموزش و فرهنگ سازی اقدام به برگزاری جلسات و دروه های آموزشی متعددی با سرمایه گذاران و کارگزاران به صورت رایگان نموده است و هم اکنون نیز کلاسهای آموزشی برای عموم در بورس برگزار می شود. علاوه بر این در صورت درخواست کارگزاران به صورت اختصاصی جلسات آموزشی نیز در این زمینه برگزار می شود.

شرایط انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس
 وی در خصوص شرایط انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران گفت: ساعت انجام معاملات این قراردادها در بورس از ساعت 9 الی 12:30 است و روزانه آمار معاملات قراردادهای آتی سهام در سایت شرکت بورس به صورت اطلاعیه منتشر می شود که نمای بازار آتی را در آن روز نشان می دهد.
 رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران اضافه کرد: تعداد موقعیت های باز نشان می دهد که بر روی آن قرارداد خاص چند قرارداد بین خریداران و مشتریان منعقد شده است.

ملزومات انجام معاملات قراردادهای آتی سهام
 وی در خصوص ملزومات انجام معاملات قراردادهای آتی سهام گفت: کارگزاران بورسی باید شرایطی چون تهیه سامانه معاملات برخط (به صورت آنلاین) معاملات قراردادهای آتی سهام، تضمین نزد شرکت سپرده گذاری، مجوز معامله آتی سهام از سازمان بورس و مشتری یابی و آموزش معامله گران کارگزاری را برای انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس داشته باشند.
 دهقانی در خصوص مراحل انجام معاملات قراردادهای آتی سهام توسط مشتریان نیز یادآور شد: در گام نخست مشتریان باید به کارگزاران رسمی مراجعه و نسبت به امضای بیانیه ریسک و قرارداد کارگزار مشتری اقدام کنند و مقررات معاملات برخط و تامین وجه تضمین اولیه مطابق با مشخصات قرارداد هم باید توسط آنان رعایت شود.

استراتژی های بازار آتی
 رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس در ادامه مصون سازی و سفته بازی را دو کاربرد مهم بازارهای آتی عنوان کرد و افزود: مصون سازی از قراردادهای آتی برای محافظت در برابر تغییرات قیمت و سفته بازی از قرارداد آتی برای کسب سود از تغییرات در قیمت های آتی استفاده می کند.
 وی اضافه کرد: اگر سفته بازان معتقد باشند که قیمت افزایش خواهد یافت، در این صورت برای کسب سود مورد انتظار، موقعیت خرید اتخاذ می کنند و برعکس، سفته بازان با اتخاذ موقعیت فروش، از کاهش مورد انتظار در قیمت سود کسب می کنند.

چرا سفته بازان قراردادآتی می خرد؟
 دهقانی در پاسخ به این پرسش که چرا سفته بازان قراردادآتی می خرد و به طور مستقیم، دارایی پایه را خریداری نمی کنند تصریح کرد: یکی از این دلایل، هزینه های معاملاتی است که در بازارهای آتی بسیار کم است و دلیل مهم دیگر، اهرم است؛ چرا که وجه تضمین یا ودیعه ای که می پردازند، بطور قابل ملاحظه ای از ارزش سهام قرارداد کمتر است.

تفاوت سهام و قراردادهای آتی سهام
 وی در خصوص تفاوت های سهام و قراردادهای آتی سهام نیز گفت: قراردادهای آتی سهام در واقع یک نوع قرارداد  است که طی آن خریدار و فروشنده متعهد می شوند تعداد معینی سهام را در آینده و به قیمت مشخصی با هم معامله کنند؛ بنابراین قراردادهای آتی سهام یک نوع تعهد محسوب می شوند و در تاریخ سررسید خریدار و فروشنده الزام دارند که این معامله را انجام دهند.
 رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اضافه کرد: همچنین اگر یکی از طرفین معامله تعهد خود را انجام ندهد، مثلا خریدار، پول را واریز نکند و یا فروشنده، سهام را برای فروش در کد معاملاتی خود نداشته باشد، می گویند خریدار یا فروشنده نکول کرده اند که در این صورت نکول کننده باید خسارت مربوط را بپردازد. بعلاوه این که این امکان وجود دارد که هر دو طرف نیز نکول کنند.
 دهقانی گفت: عمر نامحدود سهام نیز یکی دیگر از تفاوت ها میان سهام و قراردادهای آتی سهام است و بر این اساس باید اشاره کرد که قراردادهای آتی سهام دارای سررسید هستند.
 وی اضافه کرد: در زمان خرید سهام، کل ارزش سهام پرداخت می شود ولی اگر قرارداد آتی سهام خریداری یا فروخته شود، ابتدا فقط 20 درصد ارزش قرارداد به قیمت تئوریک که در ابتدای انتشار قرارداد مشخص می شود باید پرداخت شود که این مسئله باعث می شود که خریدار یا فروشنده قرارداد با مبلغ پول کمتری تعداد سهام بیشتری را متعهد به خرید یا فروش شود.

ریسک معاملات قراردادهای آتی سهام
 وی در خصوص ریسک معاملات قراردادهای آتی سهام نیز یادآور شد: در کلیه معاملات آتی، سود و زیان خریدار و فروشنده متقارن است؛ بدین مفهوم که اگر طرف دارنده موقعیت تعهدی خرید در این قرارداد سود می کند، طرف دارنده موقعیت فروش زیان می کند.
 رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس گفت: مسئله ای که در این زمینه بسیار اهمیت دارد، وجود اهرم مالی است که این ریسک را تشدید می کند.
 دهقانی اضافه کرد: همچنین توقف نمادهای معاملاتی سهام به مدت طولانی می تواند یک ریسک محسوب شود؛ به خصوص اگر فروشنده سهام را در اختیار نداشته باشد و بخواهد قبل از سررسید اقدام به خریداری سهام پایه کند.
 رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس در پایان اظهار داشت: نقدشوندگی بازار قراردادهای آتی سهام در حال حاضر بسیار پایین است و به دلیل اینکه مشارکت کنندگان در این بازار کم هستند و بازارگردانی نیز در این بازار فعالیت ندارد، این موضوع می تواند به عنوان یکی دیگر از ریسک های معاملات قراردادهای آتی سهام مطرح باشد.