یکبار دیگر نفت رو به سقوط است؛دیگر از نفت 120 دلاری که روزی دولت های نفت خیز را غره کرده بود خبری نیست،حالا بسیاری از کشورهای نفت خیز خود را برای ریاضت اقتصادی دیگر آماده می کنند.

چهار روز بعد از اجلاس بی نتیجه اوپک که انتظار می رفت بازار جهانی نفت را تحت تاثیر قرار بدهد،قیمت نفت به 37 دلار در هر بشکه سقوط کرد؛اتفاقی که به گفته تحلیل گران بین المللی در 7 سال گذشته بی سابقه بوده است.

 تقریبا تمام خبرگزاری های مهم دنیا این روزها، در کنار پوشش اخبار سوریه و داعش کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی را برجسته کرده اند.به این دلیل که کاهش قیمت نفت،علاوه بر تولیدکنندگان ،مصرف کننده ها و البته بازارهای بورس جهانی را تحت تاثیر قرار داده است.

جمعه 13 آذر برابر با 4 دسامبر،در حالی که به نظر می رسید نشست 168 اعضای اوپک به نتیجه ای برسد که بر بازار نفت تاثیر بگذارد،با حفظ سقف تولید 30 میلیون بشکه در روز ، بدون نتیجه به کار خود پایان داد.اجلاسی که به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت ایران "شکست در مذاکرات" تعبیر شد.برخی تولید کنندگان عضو اوپک خواستار کاهش سقف تولید نفت اوپک در جهت تاثیرگذاری در بازار جهانی نفت بودند،اما عربستان سعودی که در این کارتل نفتی نقش محوری لابی ها را بازی کرد،نظر جمعی اعضا را بر حفظ سقف فعلی تولید متمایل ساخت و در نهایت "نشست یکصد و شصت و هشت" بی نتیجه ماند.

4 روز بعد از نشست اوپک،حالا بازار پیام اوپک را دریافت کرده و روند کاهشی قیمت ها را آغاز کرده است.دیروز قیمت نفت در آخرین ساعات معامله در بازار جهانی به 37.77 دلار در هر بشکه سقوط کرد.عددی که از سال 2008 بی سابقه ارزیابی می شود.این نرخ در مقابل نفت 113 دلاری سال 2009 به کمتر از نصف رسیده و حالا همه کشورهای تولید کننده نفت را در شرایطی قرار داده که نمی دانند تولید کنند یا بازار را از دست بدهند.

خبرگزاری رویترز دیروز در گزارشی نوشت که قیمت معاملات آتی نفت برنت در بازار لندن به 41 دلار در هر بشکه سقوط کرده است و این احتمال وجود دارد که نفت به قیمت های سال 2000 که کمتر از 20 دلار در هر بشکه بود،برسد.اتفاقی که اگر رخ بدهد،می تواند علاوه بر کند کردن رشد اقتصاد جهان،منجر به بحران اقتصادی در بسیاری از کشورها شود.

دکتر مرتضی ایمانی راد،تحلیل گر اقتصاد بین الملل در گفت وگویی با خبرآنلاین تاکید کرد که بدهی انباشته دولت ها و رکودی که به دلیل کاهش قیمت مواد اولیه از جمله نفت، اتفاق افتاده، بحران دیگری را در اقتصاد جهانی رقم خواهد زد که اگر برای آن تدابیری اندیشیده نشود،از بحران 2008 اقتصاد جهانی به مراتب بدتر خواهد بود.

از سوی دیگر بازارهای آسیایی از شوک کاهش قیمت نفت بی نصیب نمانده اند؛ آنطور که خبرگزاری هایی مثل بلومبرگ و رویترز گزارش داده اند، ارزش کل بازار بیشتر کشورهای آسیایی رو به کاهش است.این اتفاق به خصوص در ژاپن سبب شده که تولید ناخالص داخلی این کشور  یک درصد در سال جاری میلادی که رو به اتمام است،کاهش یابد. در گزارش دیگری تاکید شده که حجم واردات چین در  ماه نوامبر نسبت به مدت مشابه سال قبل  8.7 درصد کاهش یافته است که این رقم بر رشد اقتصادی این کشور تاثیر منفی گذاشته است.

غافل گیری بودجه در کشورهای نفت خیز

کشورهای نفت خیز بی تردید بیشترین آسیب را از کاهش بهای نفت خواهند دید.اگرچه تحریم های نفتی ایران ظرف هفته های آینده برداشته شده و ایران امیدوارانه بر تولید خود 500 هزار بشکه دیگر خواهد افزود، اما این موضوع تاثیر مثبتی بر درآمدهای ارزی ایران نخواهد گذاشت به این دلیل که قیمت نفت، آن قیمت های طلایی 7 سال پیش نیست.

اقتصاد ایران در 7 سال گذشته نفت 120 دلاری را تجربه کرده و به بودجه های انبساطی عادت کرده است،حالا برای دولت سخت است که بودجه خود را انقباضی و حتی ریاضتی ببندد،شاید به همین دلیل است که بودجه سال 95 کل کشور هنوز در راهروهای سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور از این اتاق به آن اتاق ارجاع داده می شود،چون سقوط قیمت نفت همه را غافل گیر کرده است.

این اتفاق البته فقط مختص به ایران نیست؛بسیاری از کشورهای نفت خیز از جمله کشورهای عضو اوپک ناچارند در خوشبینانه ترین حالت،سال آینده خود را با نقت 30-40 دلاری سپری کنند.

عربستان سعودی که بزرگترین تولید کننده نفت است،نیز از این کاهش بی نصیب نمانده است.برخی گزارش ها حاکی است که این کشور از کاهش قیمت نفت بیش از 50 میلیارد دلار زیاده دیده است.حتی روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی نوشت که این کشور ممکن است تا پایان سال 2016 با بیش از 100 میلیارد دلار زیان ناشی از کاهش درآمدهای نفتی مواجه شود.اتفاقی که در عربستان سعودی  بی سابقه ارزیابی می شود.این کشور هم اکنون بیش از 40 میلیارد دلار کسری بودجه دارد. با این حال در اجلاس اخیر اوپک سیاست عرضه بیشتر با وجود نفت ارزان را پیشه کرد،چه آنکه سیاستمداران عربستان معتقدند اگر اوپک تولید خود را کم کند،رقبای خارج از اوپک بازار را از آنها می گیرند.

ادامه کاهش بهای نفت بر آینده سیاسی برخی کشورها هم تاثیر منفی خواهد گذاشت.ونزوئلا یکی از این کشورهاست که براساس گزارشی که بلومبرگ منتشر کرده می تواند در انتخابات آتی ریاست جمهوری این کشور و سرنوشت سیاسی نیکلاس مادرو تاثیر منفی بگذارد.به همین دلیل بود که وزیر انرژی این کشور در اجلاس اخیر اوپک بیشترین تلاش را برای تاثیرگذاری بر سایر اعضا در جهت کاهش سقف تولید انجام داد،تلاشی که بی نتیجه ماند.

 نمودار قیمت نفت در سال 1995-2015 / منبع: بلومبرگ