کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال - جنوب، عاملی برای افزایش جایگاه منطقه‌ای ایران
اقتصاد > بازرگانی - بهرام امیراحمدیان
موقعيت چهار راهي ايران پتانسيلي بسيار ارزشمند است كه در بيشتر اظهار نظرها درباره ايران، چه از ديدگاه ايراني و چه غيرايراني، به آن اشاره مي‌رود.
ساختارهاي زيربنايي حمل و نقل (ريلي و جاده‌اي) و بنادر و خدمات بازرگاني همچون تخليه و بارگيري و ذخيره‌سازي و توزيع داراي ظرفيت‌هايي مناسب است، ولي ميزان بهره‌برداري و بهره‌وري از اين موقعيت به اندازه‌اي نبوده است كه موقعيت جغرافيايي ايران را به موقعيت ژئوپليتيكي ارتقاء داده و سبب توسعه مطلوب و افزايش اشتغال شود. «كريدور بين‌المللي ترانزيت شمال - جنوب» امكاني است كه كمتر مورد توجه قرار گرفته است. ضرورت بازنگري و توجه بيشتر بدان در شرايط كنوني مهم به نظر مي‌رسد.
پروژه بین‌المللی «کریدور حمل و نقل شمال- جنوب» در سال 2000 توسط روسیه، هند و ایران با هدف ایجاد یک راهگذر کوتاه‌تر از مسیر حمل و نقل كنونی دریایی کانال سوئز به منظور کاهش زمان و حمل و نقل، و كاهش هزینه‌های تجارت کالا، تاسیس شد. بعدها، بلاروس، قزاقستان، تاجیکستان، عمان، ارمنستان، آذربایجان، اوکراین، قرقیزستان و ترکیه به اين پروژه پیوستند.
برخي عوامل مانع پيشبرد اين پروژه در 15 سال گذشته شده اند. افزايش اعمال فشار بر اقتصاد ایران از سوي ایالات متحده آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا در موضوع برنامه هسته‌ای در اوایل سالهاي 2000 و عدم تمايل روسيه به حضور فعال در اين فرايند، اجتناب هند از انجام اقدامات عملي براي سرمايه‌گذاري، از جمله عوامل بازدارنده توسعه كريدور بود.
اكنون ايران پس از لغو تحريم‌ها، توانايي فعال‌سازي اين كريدور را داراست. فعاليت اين كريدور به افزايش مبادلات بازرگاني منطقه‌اي و فعال‌سازي خدمات بازرگاني ايران و ارتقاء جايگاه ايران در منطقه منجر خواهد شد.
اهداف و مقاصد
اهداف و مقاصد اجراي راهگذر حمل و نقل بين‌المللي شمال- جنوب به شرح زير است:
سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده براي اجراي طرح كريدور حمل و نقل بين‌المللي شمال-جنوب
- سرمايه‌گذاري كه توسط امارات متحده عربي انجام مي‌شود شامل: ساخت 2 كشتي فريبوت براي خليج فارس، احداث لنگرگاه براي فريبوت‌ها و احداث ايستگاه راه آهن در بندر دريايي دبي
- سرمايه‌گذاري كه توسط ايران انجام مي‌پذيرد: احداث لنگرگاه‌هاي فريبوت در بندرعباس، احداث اسكله‌هاي فريبوت در بندر شهيد رجايي (بندرعباس)، احداث اسكله‌هاي فريبوت در بندر اميرآباد و احداث ايستگاه راه آهن در بندر اميرآباد
- سرمايه‌گذاري كه توسط فدراسيون روسيه در چارچوب پروژه انجام مي‌شود: احداث تسهيلات بندري و زيربنايي در لاگان، احداث لنگرگاه‌هاي فريبوت در لاگان، ساخت 34 كشتي فريبوت براي درياي خزر، ساخت 4 قايق يدك كش براي محمولات كانتينري
تحقق عملي برنامه‌هايي که در چارچوب كريدور حمل و نقل شمال- جنوب نيازمند توجه به موارد زير است:
1- بهبود و توسعه ساختارهاي مديريتي كريدور؛
2- اتحاد اعضاي پروژه در چهارچوب مقررات آن؛
3- متمايل شدن دولت‌ها به ضرورت‌هاي زيرساختي؛
4- افزايش حجم تبادل بار از طريق تمامي مسيرها و در هر دو جهت.
از نقطه نظر ژئوپلتيکي با حمل و جابه جايي کالا از طريق كريدور شمال-جنوب علاوه بر منافع بسيار زياد آن براي ايران باعث تحکيم موضع ايران در درياي خزر نيز خواهد شد؛ زيرا ايران نقش مركزي در اين كريدور را بازي مي‌كند. از نظر استراتژيكي اين كريدور مي‌تواند در شرايط بحراني در آب‌هاي آزاد بين‌المللي كه رفت و آمد كشتيراني را با موانع روبرو مي‌كند، مورد استفاده قرار بگيرد و جريان آزاد گردش كالا در حوزه را تضمين كند. از آنجا كه ايران در مركز ثقل اين كريدور جاي دارد، عملياتي كردن و فعال‌سازي اين كريدور از جنبه‌هاي مختلف براي ما سودمند خواهد بود. اين ساز و كار يكي از راه‌هاي تبديل موقعيت جغرافيايي ايران به موقعيت ژئوپليتيكي است.
*پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش هاي بازرگاني
22339