اثرگذاری کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی جهان بر اقتصاد ایران
هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی نقش مهمی در قیمت تمام‌شده و اقتصادی بودن صادرات مواد معدنی ایفا می‌کند.
این هزینه‌ها به دلیل کاهش عمده و کم‌نظیر مواد معدنی به‌ویژه سنگ‌آهن که بخش مهمی از آن با کشتی حمل می‌شود قیمت حمل‌ونقل دریایی را کاهش داده است. در داخل نیز اگر چه شاهد کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل جاده‌ای و به کف رسیدن قیمت‌ها هستیم اما با این وجود هنوز هزینه‌های عملیاتی، کاهشی را نشان نمی‌دهد.
قیمت نفت و کاهش هزینه
جابه‌جایی محصولات معدنی چه برای رساندن آنها به کارخانه‌های فرآوری و چه برای صادرات به دیگر نقاط جهان هزینه‌هایی را در پی دارد که روی قیمت تمام‌شده محصول اثرگذار است.
در این میان جابه‌جایی مواد معدنی از طریق آب‌های آزاد یکی از راه‌هایی است که بسیاری از کشورها برای تهیه محصولات مورد نیازشان از آن بهره می‌برند. اما در شرایط کنونی به‌دلیل رکود در بازار مواد معدنی و کم شدن تقاضا شاهدیم که قیمت جابه‌جایی مواد معدنی از این راه کاهش یافته است.
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران معتقد است تا حدودی کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی در جهان، آثارش را روی هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی در ایران گذاشته است.
پروا سلطانی اظهار کرد: هم‌اکنون در ایران، در حال تجربه کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی هستیم زیرا تقاضای مواد معدنی از ایران به سایر نقاط جهان کاهش چشمگیری داشته و این کاهش تقاضا و مازاد عرضه سبب شده تا قیمت‌های حمل‌ونقل به سمت رقابتی شدن و کاهش یافتن حرکت کند.
او گفت: دلیل عمده کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل در جهان، افت قیمت نفت است که روی تمام فرآورده‌های نفتی مانند سوخت اثر گذاشته است. البته این کاهش قیمت را می‌توان به‌عنوان یک امتیاز مثبت در صادرات مواد معدنی برای ایرانی‌ها دانست زیرا همین مقدار صادرات محصولات معدنی که تاکنون حفظ شده به جای خود باقی خواهد ماند.
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران همچنین درباره شرایط بارگیری مواد معدنی در بنادر ایران که شرایط مساعدی برای انجام بارگیری در تناژهای بالا در آن میسر نیست، افزود: در حال حاضر اسکله‌ها و بنادر دیگر کشورهای معدنی جهان که از شهرت برخوردارند امکان پهلوگیری کشتی‌های پهن پیکر با ظرفیت ۴۰۰هزار تنی در آنها وجود دارد و کسانی که از این کشتی‌ها استفاده کرده‌اند صرفه اقتصادی بیشتری را تجربه می‌کنند. اما در ایران امکان پهلوگیری کشتی‌های بزرگ برای حمل مواد معدنی میسر نیست و باعث شده نتوانیم هزینه حمل را آنچنان که باید کاهش دهیم. کشتی‌هایی که در ایران فعال هستند مقیاس‌های متفاوتی داشته و از ۱۰هزار تن تا۷۰ هزارتن ظرفیت دارند.
او ادامه داد: با وجود امکان حمل‌ونقل مواد معدنی از راه دریایی به وسیله کشتی‌های کوچک، شاهد کاهش هزینه حمل هستیم. اما در مقابل از استفاده کشتی‌های پهن پیکر محروم هستیم. البته بارگیری مواد معدنی در چند مرحله تاثیر آنچنانی روی قیمت تمام‌شده محصول نهایی ندارد زیرا دیگر هزینه‌های تولید مواد معدنی به قدری در ایران بالاست که هزینه بارگیری و تعدد آنها یا دپو شدن محموله‌ها آنچنان که باید روی قیمت تمام‌شده اثرگذار نیست.
او بر این باور است که میزان کاهش قیمت حمل‌ونقل چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵درصد قیمت تمام‌شده را کاهش می‌دهد و عددهای اصلی مربوط به هزینه‌های داخلی تولید است. هزینه داخلی معادن و محیط کسب‌وکار که از دیگر بخش‌ها همچون لجستیک و حمل‌ونقل داخلی تشکیل شده‌اند یا هزینه‌هایی که معدنکاران باید به‌عنوان‌هایی همچون حقوق دولتی و حق مالکیت پرداخت می‌کنند، همگی باعث می‌شوند هزینه تمام‌شده محصول در ایران بالا باشد.
برابری هزینه حمل با قیمت تمام شده
عباسعلی ایروانی، مدیرکل نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز درباره کاهش هزینه حمل‌ونقل دریایی مواد معدنی و اثرات آن بر صادرات مواد معدنی ایران از طریق راه آبی اظهار کرد: هزینه حمل‌ونقل یکی از هزینه‌های مهم و اثرگذار بر قیمت تمام شده مواد معدنی است.
به گونه‌ای که در ایران هزینه حمل‌ونقل با قیمت ماده معدنی برابر است و کاهش آن به استفاده از وسیله به کارگرفته برای جابه‌جایی مواد معدنی بستگی دارد. به عنوان مثال هزینه‌ها در حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای و در بحث صادراتی نیز از طریق راه‌های آبی و کشتی‌ها متفاوت است.
او معتقد است عوامل مختلفی باعث کاهش قیمت حمل‌ونقل از طریق دریاها می‌شود. نخست کم شدن تعرفه‌ها از سوی دارندگان کشتی‌ها، می‌تواند یکی از دلایل کاهش قیمت باشد. البته تغییر قیمت مواد معدنی نیز می‌تواند جزو عوامل تاثیرگذار بر قیمت باشد.
به‌عنوان مثال در چندسال گذشته قیمت سنگ‌آهن با کاهش روبه‌رو شد و دارندگان و صادرکنندگان آن به دلیل بالا بودن قیمت تمام‌شده، امکان صادرات را نداشتند؛ در مقابل کشتی‌ها متناسب با کاهش قیمت سنگ‌آهن، هزینه حمل‌ونقل خود را کاهش دادند تا تولیدکنندگان و صادرکنندگان امکان صادرات محصولات خود را داشته باشند و هر دو بخش بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.
ایروانی درباره اینکه تعدد بارگیری در بنادر ایران به دلیل پایین بودن ظرفیت کشتی‌ها تاثیری بر افزایش هزینه‌ها دارد یا خیر اظهار کرد: دفعات بارگیری و معطل ماندن کشتی‌ها برای بارگیری و تخلیه همگی باعث افزایش هزینه می‌شود. حال اگر کشوری امکانات بارگیری متناسب با ظرفیت واردات و صادرات خود را داشته باشد بسیاری از هزینه‌ها و قیمت‌ها وجود نداشته و قیمت تمام شده کاهش می‌یابد. بنابراین کشورهایی که بنادر آن ظرفیت بارگیری بالایی برای مواد معدنی ندارند شاهد افزایش هزینه‌های بارگیری و اثرات آن بر قیمت تمام‌شده محصول نهایی خواهند بود.