دنیای معدن - جدیدترین آمارها از تولید جهانی فولاد، ایران را چهاردهمین تولیدکننده فولاد در دنیا معرفی می‌کند. کسب این رتبه توسط فولادسازان کشورمان به معنای افت یک پله‌ای جایگاه جهانی آنان در میزان تولید است؛ چراکه در سال گذشته میلادی ایران جایگاه سیزدهم را در تولید فولاد در اختیار داشت.    بر‌اساس آخرین اطلاعات اعلام شده از سوی انجمن جهانی آهن و فولاد، تولید فولاد ایران در ماه اکتبر 2015 با کاهش 4/ 4 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه شده و به 38/ 1 میلیون تن رسیده است. افت تولید فولادسازان در اکتبر گذشته در حالی است که نگاهی به آمار تولیدات ماه‌های قبل فولادسازان نشان می‌دهد تولیدات فولادسازان ایران برای سه ماه متوالی کاهشی بوده است. بر این اساس در هشتمین ماه میلادی سال جاری، فولادسازان ایرانی افتی 2/ 6 درصدی نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته تجربه کردند. نهمین ماه از سال 2015 نیز با افتی 4/ 6 درصدی در تولیدات فولادی همراه بود تا این رقم در دهمین ماه سال جاری میلادی (اکتبر گذشته) به 4/ 4 درصد برسد. اما افت مداوم تولیدات فولادی ایران در سه ماه گذشته میلادی در حالی است که نگاهی به روند تولیدات فولادسازان در 10 ماه ژانویه تا اکتبر گذشته، رشدی 7/ 0 درصدی را در تولیدات فولادسازان نشان می‌دهد. بر اساس گزارش انجمن جهانی‌ آهن و فولاد کل تولید فولاد ایران در 10 ماه ژانویه تا اکتبر امسال 611/ 13 میلیون تن بوده است در حالی‌که در مدت مشابه سال قبل فولادسازان ایرانی 51/ 13 میلیون تن فولاد تولید کرده بودند. اما رشد اندک تولیدات فولادسازان در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته در حالی رخ داده است که فولادسازان با بحران تقاضا در بازار داخلی همراه بوده‌اند. با این وجود این سوال مطرح می‌شود که فولادسازان چگونه قادر به حفظ سطح تولیدات خود نسبت به سال گذشته بوده‌اند؟ این سوال در حالی مطرح می‌شود که بررسی تولیدات آنها در سه ماه منتهی به اکتبر 2015 نشان از افت پی در پی تولیدات فولادسازان دارد. یک کارشناس صنعت فولاد در پاسخ به سوال مطرح شده به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: تولیدکنندگان بزرگ فولاد در ایران که 80 درصد از تولید را بر عهده دارند، اگرچه در ظاهر مهر خصوصی‌سازی را بر پیشانی دارند اما عملا دولتی هستند بنابراین به راحتی نمی‌توانند تولیدات خود را کاهش دهند. نعمت‌الله محسنی، مدیربازاریابی و فروش ذوب آهن اصفهان در ادامه می‌گوید: با این حساب به نظر می‌رسد این شرکت‌های نیمه دولتی با بالا رفتن موجودی انبارها و افزایش رکود بازار به تدریج در حال درک شرایط هستند.   ظرفیت‌های خالی باری بر دوش صنعت فولاد افت پی‌در‌پی تولیدات فولادسازان در حالی در آمارهای انجمن جهانی آهن و فولاد به ثبت رسیده است که یک کارشناس صنعت فولاد عقیده دارد در بهترین حالت تولید فولاد ایران در سال 2015 نزدیک به تولیدات سال قبل میلادی خواهد بود. محمدرضا دانشگر در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: روند تولید فولاد در ایران منفی است و اگر ما در سال جاری میلادی کاهش تولید نداشته باشیم در نهایت قادر به حفظ تولیدات در سطح سال گذشته میلادی خواهیم بود اما آیا منفی بودن روند تولیدات فولادسازان نشان از اتفاقی خاص در صنعت فولاد دارد؟ از نگاه دانشگر کاهشی بودن تولیدات فولادسازان نشانگر این نکته است که طی نزدیک به یک سال گذشته با وجود احداث و بهره‌برداری از چند واحد جدید، تولیدات ما به دلیل نبود تقاضا با رشد همراه نبوده است. او در ادامه می‌گوید: این اتفاق به این معنا است که با وجود ورود واحدهای جدید به زنجیره تولید فولاد، بسیاری از این واحدها در ظرفیتی غیراقتصادی مشغول به فعالیت هستند. به گفته این کارشناس ظرفیت نصب شده در صنعت فولاد کشور بسیار بیشتر از تقاضایی است که وجود دارد. دانشگر در کنار اشاره به این موضوع به این نکته اشاره می‌کند که «همین حالا حدود 50 طرح فولادی در کشور وجود دارد که بین 30 تا 90 درصد پیشرفت داشته‌اند و تقریبا هر ماه یک طرح کوچک یا متوسط فولادی در بخش‌های مختلف زنجیره فولاد به مجموعه صنعت فولاد اضافه می‌شود.» به گفته کارشناسان تمام این اتفاقات در حالی در صنعت فولاد کشور در جریان هستند که به علت نبود تقاضا، واحدهای ذوب با ظرفیتی کمتر از 70 درصد و نوردسازان نیز با کمتر از 50 درصد ظرفیت مشغول به فعالیت هستند. حال با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد آمارهای تولید حامل پیام‌‌هایی مهم برای صنعت فولاد کشور هستند. پیام‌هایی که به نظر می‌رسد باید مورد بررسی و واکاوی قرار گیرند تا متناسب با آنها راهکارهایی در نظر گرفته شود.   حرکت به سمت تولید فولادهای خاص ایران در حال حاضر در جایگاه چهاردهم تولید فولاد در سطح جهان قرار دارد، این در حالی است که یک کارشناس فولاد این جایگاه را چندان دارای اهمیت نمی‌داند زیرا بیشتر از نظر کمی دارای ارزش است و ارزش کیفی چندانی ندارد. رضا زائرحیدری در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: محصولاتی که در ایران تولید می‌شوند فولادهایی با ارزش افزوده بالا نیستند و بیشتر شامل تولیدات ساختمانی یا شمش‌های معمولی می‌شوند که از نظر وزنی قابل توجه هستند و ارزش افزوده چندانی ندارند. او در ادامه با اشاره به این نکته که ممکن است کشوری از نظر وزنی جایگاه چندانی در زمینه تولید نداشته باشد اما به تولید محصولات خاص بپردازد می‌گوید: در بازار امروز حجم تولیدات اهمیتی ندارد بلکه ارزش افزوده است که دارای اهمیت است. به این ترتیب به نظر می‌رسد یکی از پیام‌های آمار تولیدات فولادسازان لزوم حرکت صنعت فولاد ایران به سمت تولید فولادهای خاص و با ارزش است. حرکت به سمت صادرات یکی دیگر از پیام‌هایی است که از آمارهای جهانی تولید فولاد به گوش می‌رسد. به عقیده زائرحیدری در شرایط فعلی اگرچه فولادسازان برای ادامه حیات به صادرات نیاز مبرم دارند اما به دلیل بالا بودن هزینه‌های تولید ممکن است صادرات صرفه چندانی نداشته باشد. او با اشاره به این نکته می‌گوید: در چنین شرایطی با توجه به اینکه دولت نیز به ارز نیاز دارد باید اتفاقی مانند بخشش مالیاتی روی دهد تا به این ترتیب فولادسازان برای افزایش حجم صادرات خود انگیزه داشته باشند.   به نظر می‌رسد با به کار بستن این راهکار هم تولید با رونق بیشتری همراه شود و هم درآمدهای ارزی دولت به واسطه صادرات بیشتر با رشد همراه شود. اما از نگاه دانشگر پیام دیگری که می‌توان از آمارهای تولید دریافت این است که «بهتر است به جای تلاش برای افزایش ظرفیت‌های جدید، به دنبال ایجاد توازن در زنجیره فولاد باشیم تا به این ترتیب تمام واحدهای فولادی بتوانند به فعالیت‌های خود در سطحی معقول ادامه دهند.» حرکت به سمت تولید فولادهای آلیاژی خاص و با ارزش افزوده بالا نیز موردی است که دانشگر مانند دیگر کارشناسان بر لزوم توجه به آن تاکید می‌کند. او در ادامه می‌گوید: به نظر می‌رسد با توجه به شرایط فعلی بهتر است دولت در هدف تولید 55 میلیون تنی تجدید‌نظر کند و بر آن اصرار نورزد. زیرا این هدف در روزهایی تعیین شد که به علت شرایط بازار توجیه داشت در حالی که حالا اصرار بر این هدف نشان‌دهنده درک نادرست ما از شرایط خواهد بود. کارشناسان در حالی به موارد یاد شده اشاره و بر لزوم تغییر استراتژی با توجه به شرایط فعلی تاکید می‌کنند که سرانه مصرف فولاد در کشور که زمانی 300 کیلوگرم برای هر فرد بود، حالا به چیزی حدود 200 کیلوگرم تنزل پیدا کرده است. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که به گفته کارشناسان مصرف فولاد در ایران وابسته به پروژه‌های عمرانی است و این پروژه‌ها نیز عمدتا وابسته به دولت و درآمد نفتی هستند. حال با وجود افت قیمت نفت، رکود ایجاد شده در پروژه‌های عظیم عمرانی و رکودی که در تقاضا وجود دارد، به نظر می‌رسد نمی‌توان چندان به رشد شکننده تولیدات فولادسازان امیدوار بود. حالا به نظر می‌رسد صنعت فولاد نیاز به نقشه راهی جدید دارد اما باید دید دولت تهیه چنین نقشه‌ای را در اولویت‌های خود قرار خواهد داد یا خیر.         

بر‌اساس آخرین اطلاعات اعلام شده از سوی انجمن جهانی آهن و فولاد، تولید فولاد ایران در ماه اکتبر 2015 با کاهش 4/ 4 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه شده و به 38/ 1 میلیون تن رسیده است.

افت تولید فولادسازان در اکتبر گذشته در حالی است که نگاهی به آمار تولیدات ماه‌های قبل فولادسازان نشان می‌دهد تولیدات فولادسازان ایران برای سه ماه متوالی کاهشی بوده است. بر این اساس در هشتمین ماه میلادی سال جاری، فولادسازان ایرانی افتی 2/ 6 درصدی نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته تجربه کردند. نهمین ماه از سال 2015 نیز با افتی 4/ 6 درصدی در تولیدات فولادی همراه بود تا این رقم در دهمین ماه سال جاری میلادی (اکتبر گذشته) به 4/ 4 درصد برسد. اما افت مداوم تولیدات فولادی ایران در سه ماه گذشته میلادی در حالی است که نگاهی به روند تولیدات فولادسازان در 10 ماه ژانویه تا اکتبر گذشته، رشدی 7/ 0 درصدی را در تولیدات فولادسازان نشان می‌دهد. بر اساس گزارش انجمن جهانی‌ آهن و فولاد کل تولید فولاد ایران در 10 ماه ژانویه تا اکتبر امسال 611/ 13 میلیون تن بوده است در حالی‌که در مدت مشابه سال قبل فولادسازان ایرانی 51/ 13 میلیون تن فولاد تولید کرده بودند.

اما رشد اندک تولیدات فولادسازان در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته در حالی رخ داده است که فولادسازان با بحران تقاضا در بازار داخلی همراه بوده‌اند. با این وجود این سوال مطرح می‌شود که فولادسازان چگونه قادر به حفظ سطح تولیدات خود نسبت به سال گذشته بوده‌اند؟

این سوال در حالی مطرح می‌شود که بررسی تولیدات آنها در سه ماه منتهی به اکتبر 2015 نشان از افت پی در پی تولیدات فولادسازان دارد. یک کارشناس صنعت فولاد در پاسخ به سوال مطرح شده به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: تولیدکنندگان بزرگ فولاد در ایران که 80 درصد از تولید را بر عهده دارند، اگرچه در ظاهر مهر خصوصی‌سازی را بر پیشانی دارند اما عملا دولتی هستند بنابراین به راحتی نمی‌توانند تولیدات خود را کاهش دهند. نعمت‌الله محسنی، مدیربازاریابی و فروش ذوب آهن اصفهان در ادامه می‌گوید: با این حساب به نظر می‌رسد این شرکت‌های نیمه دولتی با بالا رفتن موجودی انبارها و افزایش رکود بازار به تدریج در حال درک شرایط هستند.

ظرفیت‌های خالی باری بر دوش صنعت فولاد

افت پی‌در‌پی تولیدات فولادسازان در حالی در آمارهای انجمن جهانی آهن و فولاد به ثبت رسیده است که یک کارشناس صنعت فولاد عقیده دارد در بهترین حالت تولید فولاد ایران در سال 2015 نزدیک به تولیدات سال قبل میلادی خواهد بود. محمدرضا دانشگر در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: روند تولید فولاد در ایران منفی است و اگر ما در سال جاری میلادی کاهش تولید نداشته باشیم در نهایت قادر به حفظ تولیدات در سطح سال گذشته میلادی خواهیم بود اما آیا منفی بودن روند تولیدات فولادسازان نشان از اتفاقی خاص در صنعت فولاد دارد؟ از نگاه دانشگر کاهشی بودن تولیدات فولادسازان نشانگر این نکته است که طی نزدیک به یک سال گذشته با وجود احداث و بهره‌برداری از چند واحد جدید، تولیدات ما به دلیل نبود تقاضا با رشد همراه نبوده است.

او در ادامه می‌گوید: این اتفاق به این معنا است که با وجود ورود واحدهای جدید به زنجیره تولید فولاد، بسیاری از این واحدها در ظرفیتی غیراقتصادی مشغول به فعالیت هستند. به گفته این کارشناس ظرفیت نصب شده در صنعت فولاد کشور بسیار بیشتر از تقاضایی است که وجود دارد. دانشگر در کنار اشاره به این موضوع به این نکته اشاره می‌کند که «همین حالا حدود 50 طرح فولادی در کشور وجود دارد که بین 30 تا 90 درصد پیشرفت داشته‌اند و تقریبا هر ماه یک طرح کوچک یا متوسط فولادی در بخش‌های مختلف زنجیره فولاد به مجموعه صنعت فولاد اضافه می‌شود.» به گفته کارشناسان تمام این اتفاقات در حالی در صنعت فولاد کشور در جریان هستند که به علت نبود تقاضا، واحدهای ذوب با ظرفیتی کمتر از 70 درصد و نوردسازان نیز با کمتر از 50 درصد ظرفیت مشغول به فعالیت هستند. حال با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد آمارهای تولید حامل پیام‌‌هایی مهم برای صنعت فولاد کشور هستند. پیام‌هایی که به نظر می‌رسد باید مورد بررسی و واکاوی قرار گیرند تا متناسب با آنها راهکارهایی در نظر گرفته شود.

حرکت به سمت تولید فولادهای خاص

ایران در حال حاضر در جایگاه چهاردهم تولید فولاد در سطح جهان قرار دارد، این در حالی است که یک کارشناس فولاد این جایگاه را چندان دارای اهمیت نمی‌داند زیرا بیشتر از نظر کمی دارای ارزش است و ارزش کیفی چندانی ندارد. رضا زائرحیدری در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: محصولاتی که در ایران تولید می‌شوند فولادهایی با ارزش افزوده بالا نیستند و بیشتر شامل تولیدات ساختمانی یا شمش‌های معمولی می‌شوند که از نظر وزنی قابل توجه هستند و ارزش افزوده چندانی ندارند. او در ادامه با اشاره به این نکته که ممکن است کشوری از نظر وزنی جایگاه چندانی در زمینه تولید نداشته باشد اما به تولید محصولات خاص بپردازد می‌گوید:

در بازار امروز حجم تولیدات اهمیتی ندارد بلکه ارزش افزوده است که دارای اهمیت است. به این ترتیب به نظر می‌رسد یکی از پیام‌های آمار تولیدات فولادسازان لزوم حرکت صنعت فولاد ایران به سمت تولید فولادهای خاص و با ارزش است. حرکت به سمت صادرات یکی دیگر از پیام‌هایی است که از آمارهای جهانی تولید فولاد به گوش می‌رسد. به عقیده زائرحیدری در شرایط فعلی اگرچه فولادسازان برای ادامه حیات به صادرات نیاز مبرم دارند اما به دلیل بالا بودن هزینه‌های تولید ممکن است صادرات صرفه چندانی نداشته باشد. او با اشاره به این نکته می‌گوید: در چنین شرایطی با توجه به اینکه دولت نیز به ارز نیاز دارد باید اتفاقی مانند بخشش مالیاتی روی دهد تا به این ترتیب فولادسازان برای افزایش حجم صادرات خود انگیزه داشته باشند.

به نظر می‌رسد با به کار بستن این راهکار هم تولید با رونق بیشتری همراه شود و هم درآمدهای ارزی دولت به واسطه صادرات بیشتر با رشد همراه شود. اما از نگاه دانشگر پیام دیگری که می‌توان از آمارهای تولید دریافت این است که «بهتر است به جای تلاش برای افزایش ظرفیت‌های جدید، به دنبال ایجاد توازن در زنجیره فولاد باشیم تا به این ترتیب تمام واحدهای فولادی بتوانند به فعالیت‌های خود در سطحی معقول ادامه دهند.» حرکت به سمت تولید فولادهای آلیاژی خاص و با ارزش افزوده بالا نیز موردی است که دانشگر مانند دیگر کارشناسان بر لزوم توجه به آن تاکید می‌کند. او در ادامه می‌گوید: به نظر می‌رسد با توجه به شرایط فعلی بهتر است دولت در هدف تولید 55 میلیون تنی تجدید‌نظر کند و بر آن اصرار نورزد.

زیرا این هدف در روزهایی تعیین شد که به علت شرایط بازار توجیه داشت در حالی که حالا اصرار بر این هدف نشان‌دهنده درک نادرست ما از شرایط خواهد بود. کارشناسان در حالی به موارد یاد شده اشاره و بر لزوم تغییر استراتژی با توجه به شرایط فعلی تاکید می‌کنند که سرانه مصرف فولاد در کشور که زمانی 300 کیلوگرم برای هر فرد بود، حالا به چیزی حدود 200 کیلوگرم تنزل پیدا کرده است. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که به گفته کارشناسان مصرف فولاد در ایران وابسته به پروژه‌های عمرانی است و این پروژه‌ها نیز عمدتا وابسته به دولت و درآمد نفتی هستند. حال با وجود افت قیمت نفت، رکود ایجاد شده در پروژه‌های عظیم عمرانی و رکودی که در تقاضا وجود دارد، به نظر می‌رسد نمی‌توان چندان به رشد شکننده تولیدات فولادسازان امیدوار بود. حالا به نظر می‌رسد صنعت فولاد نیاز به نقشه راهی جدید دارد اما باید دید دولت تهیه چنین نقشه‌ای را در اولویت‌های خود قرار خواهد داد یا خیر.