برگزاری هفدهمین اجلاس مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز در تهران فرصتی است تا کشورهای عضو این مجمع با دارار بودن 67 درصد از کل ذخایر گاز جهان، به بررسی راهبردهای صادرات این محصول و چالش‌های پیش روی آن بپردازند. افتتاح این اجلاس به میزبانی ایران، همراه با پیام به اجلاس «کاپ21» که قرار است در پاریس برگزار شود، اهمیت راهبردی این انرژی را روشن می‌کند. نرسی قربان، کارشناس انرژی در گفت‌وگویی می‌گوید: «انرژی گاز بر معادلات آینده انرژی در جهان اثرگذار است، به نحوی که بر سهم نفت از بازار انرژی نیز موثر خواهد بود.» 

با عنایت به این موضوع که مبادلات نفت در سطح جهان با نوسانات بی‌محابایی همراه است، ورود به حوزه‌های جدید انرژی که ایران می‌تواند در آنها سهم بسزایی داشته باشد، در تعیین آینده انرژی جهان بسیار مهم است. از یکسو راهبردی است و از سوی دیگر تضمین‌کننده درآمدهای ارزی ایران از محل صادرات انرژی به دنیاست. بنابراین میزبانی ایران برای برگزاری این اجلاس با توجه به اینکه، پست دبیرکلی آن به مدت دو سال دیگر در اختیار نماینده کشور ما قرار گرفته است این پیام را به بازارهای انرژی جهان می‌فرستد که کشور ایران کماکان به عنوان یک تولید‌کننده اثرگذار در آینده بازار انرژی جهان حضوری فعال و راهبردی خواهد داشت. 

توجه داشته باشید که در حال حاضر نفت همچنان مهم‌ترین محصول مورد استفاده در اقتصاد کلان جهانی است، اما نباید این موضوع را از یاد برد که حجم ذخایر گاز جهان بیش از ذخایر فعلی نفت است و دیر نیست که میزان تولیدات نفت در سطح جهانی کاهش یابد. برای کشوری مثل ایران که همچنان وابستگی عمیقی به درآمدهای نفتی دارد، جایگزینی محصولی جدید به جای نفت، می‌تواند تضمین‌کننده درآمدهای ارزی باشد. بنابراین حضور موثر ایران در اجلاس‌های مرتبط با انرژی گاز، به معنای در دست گیری نبض انرژی جهان در آینده نیز هست. هر چند که مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز در واقع یک مجمع مشورتی است و سهم زیادی در تعیین قیمت گاز در سطح جهانی ندارد، اما می‌توان با ایجاد یک همگرایی در میان کشورهای عضو این مجمع، نقش منفعل این نهاد در تعیین قیمت‌ها را به نقش تصمیم ساز تبدیل کرد. 

روسیه که اساسا عضو این مجمع است و بیشترین سهم را از صادرات گاز در جهان به خود اختصاص داده است. بنابراین حضور و نقش روسیه در مجمع مذکور یک پارادوکس دو وجهی است. از یک سو، تقویت ایران به عنوان رقیب روسیه در موضوع صادرات گاز به اروپا، برای روسیه آنچنان خوشایند نیست چرا که هم به لحاظ استراتژیک و هم به لحاظ منافع اقتصادی، موضع روسیه در قبال اروپا را با چالش مواجه می‌کند. از سوی دیگر، به این دلیل که روسیه نیز عضو مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز است، بنابراین هر گونه تصمیم‌سازی در این مجمع که موضع کشورهای صادر‌کننده گاز را تقویت کند، به نفع روسیه نیز تمام می‌شود‍‍، به همین دل‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ی‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ل نمی‌تواند در قبال تصمیمات این مجمع و نیز چشم انداز آتی آن بی‌تفاوت باشد. ایران هم در این معادله باید با در نظر گرفتن امکانات و ظرفیت‌های خویش در راستای منافع ملی کشور اقدام کند. بازار رقابت عرصه واگذاری منافع نیست. اما در رابطه با کشورهای عربی موضوع رقابت قدری متفاوت و آلوده به رقابت‌های سیاسی نیز هست و ایران به دلیل اینکه با برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس، میادین گازی و نفتی مشترک دارد، بیشتر باید در انتفاع از منابع انرژی خود فعال عمل کند. طی سال‌های گذشته امارات و قطر درباره به روز رسانی امکانات بهره برداری از میادین نفت و گاز خود، بسیار پیشرفت کرده‌اند، لذا ایران اگر بخواهد در این عرصه از رقبای عرب جا نماند باید اقدام به نوسازی صنعت نفت و گاز کشور بکند. 

به دلیل منافع استراتژیک. پرواضح است که عربستان نقش خود در بازار‌های انرژی جهان را در خطر می‌بیند. از سابقه تاریخی رقابت‌های ایران و عربستان هم که بگذریم، در صحنه واقعی اقتصاد نیز عربستان خواهان اثرگذاری ایران بر معادلات بازار انرژی جهان نیست. اگر اقتصاد جهان متناسب با انرژی‌های پاک و از جمله گاز تغییر ماهیت دهد، مصرف انرژی از نفت به سمت مصرف گاز تغییر می‌کند و این برای عربستان به معنای از دست دادن منابع مالی کلان است. تلاش عربستان طی این سال‌ها مصروف به این بوده تا بتواند بازار انرژی را همچنان وابسته به نفت نگه دارد، این اقدامات عربستان سطح تولید نفت را افزایش و نرخ آن را کاهش داده است. با این وجود رغبت عمومی جهان برای استفاده از انرژی‌های پاک، امکان کم رونق شدن امتیازات نفتی در بازار‌های جهانی را بیشتر کرده است. 

همین الان بسیاری از دکل‌های فعال حفاری نفت آمریکا به دلیل نزول قیمت جهانی نفت از کار کنار گذاشته شده‌اند. دور از ذهن نیست اگر تصور کنیم که با گسترش استفاده عمومی از گاز و البته انرژی‌های تجدید پذیر جایگزین نفت، تولید و عرضه نفت هم به مرور کاهش یابد. فارغ از این مسائل باید در نظر داشته باشیم که بالاخره یک زمانی نفت تمام می‌شود. پس در این چرخه، کشورهایی که انرژی‌های جایگزین دارند، دست بالا را در بازارهای انرژی جهان خواهند داشت. 

بانک آمریکایی گلدمن ساچز (Goldman Sachs Group) در هفته جاری درباره احتمال سقوط قیمت نفت به 20 دلار در هر بشکه در آینده نزدیک هشدار داده است. اگر این گزارش را با برآوردهایی که سازمان دیده بان انرژی آمریکا از میزان نفت‌های مازاد منتشر کرده است در یک روند بسنجیم، آن موقع خیلی نمی‌توان به این افزایش قیمت امیدوار بود. در حال حاضر 100 میلیون بشکه نفت مازاد در نفتکش‌ها یا در انبارهای نفت وجود دارد. تولید نفت در اوپک هم حدود 5/1 میلیون بشکه در روز مازاد بر توافق همچنان ادامه دارد. با این معادله، سخت به نظر می‌آید که در زمینه قیمت نفت در آینده‌ای نزدیک بتوان نظر صائبی ابراز داشت.