استارت آپ ها در ایران چه می کنند؟
سالن پر از بنرهای مختلف است که هرکدام نشان از خلاقیت و ایده‌ای نو دارد. در هر گوشه سالن، افراد، گروه‌گروه با هم صحبت می‌کنند، عده‌ای خوشحال ...
سالن پر از بنرهای مختلف است که هرکدام نشان از خلاقیت و ایده‌ای نو دارد. در هر گوشه سالن، افراد، گروه‌گروه با هم صحبت می‌کنند، عده‌ای خوشحال از برگزاری مراسم در پی تدارکات هستند و گروه فنی و مجری برنامه، میکروفن به دست مدام با تکرار کلمه «testing» صدای داخل استودیو را تنظیم می‌کنند. اینجا طبقه پنجم ساختمان انستیتو مهندسی نفت دانشکده فنی دانشگاه تهران است. جایی که در آن، مسابقه جهانی سیداستارز تهران برگزار میشود. بنرهای داخل سالن هرکدام در حوزه‌های مختلف، ایده‌ای را مطرح کرده است، یکی درباره جست‌وجوی سریع عکس‌های ایرانی است و از کسب درآمد برای عکاسان می‌گوید. آن طرف‌‌تر نرم‌افزار جامع مدیریتی مخصوص کافه‌ها قرار گرفته و بنری دیگر مقاله‌های جذاب فارسی را می‌خواند.
اواسط شهریورماه، مسابقه جهانی سیداستارز تهران در همان طبقه پنجم برگزار شد. سیداستارز رویدادی جهانی و مسابقه‌ای مخصوص استارت‌آپ‌ها در مرحله اولیه سرمایهگذاری است. این رویداد در بازار‌های در حال ظهور و کشور‌هایی با اکوسیستم استارت‌آپی با رشد سریع، برگزار میشود. حالا ایران هم با خلاقیت جوانانش می‌خواهد سهمی در این بازار در حال ظهور داشته و درهای کوچک‌تر از دره سلیکون برای خود دست و پا کند.
در دو سال گذشته، بیش از ۶ هزار نفر از ۵۰ ناحیاسماه مختلف در سرتاسر جهان در رویداد سیداستارز شرکت کرده‌اند. سیداستارز بیش از ۸۰۰ استارت‌آپ را از ۳۵ کشور به این رویداد دعوت کرده است که برنده‌های آن تا به حال توانسته‌اند ۲۰ میلیون دلار سرمایه جذب کنند. در حالی که سیداستارز تا ۵۰۰ هزار دلار بر روی برنده جهانی سرمایهگذاری میکند. تا به امروز بیش از ۴۰۰ سرمایهگذار نیز به شبکه آنها پیوسته‌اند. به علاوه امسال، سیداستارز بر روی دو صنعت گردشگری و تکنولوژی‌های مالی نیز تمرکز دارد که این دو حوزه به موازات رقابت اصلی برگزار خواهند شد. با احتساب این دو حوزه جدید، جایزه نهایی سیداستارز تا ۱.۵ میلیون دلار افزایش خواهد یافت. این حوزه‌ها با نام استارزتِرک شناسایی میشوند.
در مسابقه جهانی سیداستارز تهران، سه تیم انتخاب شدند. تیم اول، گروه «اسمارت بین» بود. اسمارت بین سیستم هوشمند برای نگهداری از گلخانه‌هاست. این سیستم می‌تواند تمامی داده‌های محیط گلخانه مانند دما، رطوبت، میزان منواکسید هوا، نور محیط و فشار هوا و موارد دیگر را از طریق اینترنت برای کشاورز ارسال کند. همچنین از دیگر قابلیت‌های این سیستم جلوگیری از خرابی تجهیزات سرمایشی و گرمایشی، مدیریت سیستم‌های آبیاری و سم‌پاشی، کنترل روشنایی گلخانه، همچنین امکان تشخیص نشت گاز‌های آلاینده در گلخانه است. این سیستم پس از تشخیص خطاهای گلخانه به صورت خودکار سعی میکند وضعیت گلخانه را کنترل کند. حتی سیستم کنترل از طریق اینترنت، پیام کوتاه، برنامه موبایل و کامپیوتر این سیستم باعث شده که کشاورزان حتی زمانی که خارج از محیط گلخانه هستند به‌راحتی از تمامی نیاز‌های گلخانه مطلع شود. به گفته اسمارت بینی‌ها، «از دیگر قابلیت‌های این سیستم امکان برنامه‌ریزی گلخانه از راه دور است، بدین ترتیب که اگر کشاورز حتی خارج از کشور هم باشد می‌تواند به صورت مکانیزه گلخانه خود را آماده کند و کشت محصولات را شروع کند. علاوه بر آن به دلیل استفاده از سیستم‌های مکانیزه هزینه کارگران نیز کاهش می‌یابد و این سیستم باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری کشاورز میشود.»
تیم دوم، «کورتادو» بود. تیمی که به قول طراحانش، از کافه‌نشینی‌هایشان نشات گرفته است چرا که کورتادو یک نرم‌افزار مدیریت کافه است که به کافه‌ها این امکان را میدهد که کلیه کارهای روزانه خود را به صورت کاملا پویا مدیریت کنند. همچنین این برنامه یک زیرساخت کامل جهت جذب و حفظ مشتری است. به گفته این گروه، با استفاده از این نرم‌افزار مدیران کافه‌ها می‌توانند اطلاعات ثبت‌شده در صندوق کافه را به صورت لحظه به لحظه روی پنل مدیریتی‌ای که در اختیارشان قرار داده میشود مشاهده کنند. اطلاعاتی نظیر مقدار فروش، گزارش‌های انبار و... .
علی، مهرداد و محمد که از طراحان کورتادو هستند، می‌گویند افراد کافه‌رویی هستند و تقریبا هر روز یک کافه جدید را امتحان می‌کنند. در همین مدت هم کم‌کم با مدیران کافه‌ها آشنا شدند و وقتی پای صحبت بعضی از آنها نشستند، فهمیدند که مدیران کافه‌ها از برنامه‌های حال حاضر خود ناراضی‌اند و حتی بعضی از آنها به اجبار از برنامه‌هایی که برای اصناف دیگر طراحی شده استفاده می‌کنند. آنها می‌گویند کورتادو نام قهوه‌ای اسپانیایی است که مخلوط اسپرسو دوبل با فوم شیر است.
تیم سوم، «ناملیک» بود که در این میان، کاری فرهنگی‌تر انجام داد. آنها در توجیه ایده‌شان می‌گویند: «خیلی از ما تو شهرهای بزرگ زندگی می‌کنیم و هر روز بخش قابل توجهی از وقتمون رو مشغول کار و فعالیتیم. عملاً وقت چندانی برای مطالعه یا پیدا کردن مطالب خوب نداریم در نتیجه خیلی‌هامون به‌ندرت می‌تونیم مطلب خوبی بخونیم. با وجود این، هر روز کلی مطلب تولید می‌شه. ما تو ناملیک فکر می‌کنیم باید شرایطی فراهم کرد که آدم‌ها از زمان‌های مرده‌شون استفاده کنن. زمان‌هایی که توی راه منزل تا محل کار، یا حین انجام فعالیت‌های روزانه از بین می‌ره. موقعیت‌های زیادی هست که دست و چشم افراد مشغوله، اما می‌تونن بشنون. موسیقی یه گزینه‌ست. شنیدن مطالب تازه و مفید هم گزینه دیگه‌ایه که ما می‌خوایم برای مردم فراهم کنیم. با توجه به این‌که این روزها تقریباً همه اسمارت‌فون دارن و بیش از هرچیز به اسمارت‌فونشون نزدیک هستن، فاصله مخاطب با مطالب عملاً به صفر می‌رسه.»
*نوآوری‌های امروزی
خلاقیتی رخ میدهد، فردی فکر میکند اما در مواقعی پولی در بساط ندارد و می‌خواهد به‌تدریج کار کند تا بتواند سرمایه‌ای جمع کند و کارش را گسترش دهد. همین شرکتهای نوپا، به «استارت‌آپ» معروف هستند.
خردادماه امسال، روزنامه «گاردین» در گزارشی به معرفی شرکتهای نوپای موفق ایرانی و شروع فاز دوم انقلاب این شرکت‌ها در کشور پرداخت. براساس این گزارش، تحریم‌ها و تنش‌های سیاسی نتوانسته است کارآفرینان آنلاین ایرانی را از عرصه پیشرفت بازدارد و جوانان ایرانی هر روز به فناوری‌های دره سیلیکون، مهد شرکتهای فناورانه آمریکا نزدیک‌تر میشوند.همچنین در گزارش «گاردین» به کنفرانس آی بریجز در برلین که با هدف کشف چالش‌ها و فرصت‌های کارآفرینی در ایران برگزار شده بود، اشاره شده است. کنفرانسی که در آن شرکت‌هایی مثل دیجی کالا، آپارات، تخفیفان و شرکتهای نوپایی همچون مامان‌پز حضور داشتند.
دیجی کالا که یک پایگاه بازرگانی اینترنتی است 750 هزار بازدیدکننده انحصاری در هر روز دارد و بزرگ‌ترین پایگاه از این دست در سطح خاورمیانه است و ارزش آن 150 میلیون دلار برآورد شده. آپارات، نسخه ایرانی یوتیوب است، تخفیفان یک وب سایت مشابه Groupon است و شرکت مامان‌پز، غذای خانگی به مشتریان آنلاینش ارائه میکند.
البته در این کنفرانس آدم‌های مهمی حضور داشتند. افرادی از جمله دیو مک‌کلور، سرمایهگذار سرشناس سیلیکون‌ولی و موسس 500 استارت‌آپ و مدیر سابق سرمایهگذاری فیس‌بوک. او که از مشاهده فهرست استارت‌آپ‌ها و آی‌بریج‌های شرکت‌کننده در این کنفرانس شگفت‌زده شده بود با انتقاد از این‌که مقررات فعلی اجازه سرمایهگذاری خارجی‌ها در بخش فناوری ایران را نمی‌دهد، به «گاردین» گفته بود: «ایران مانند بسیاری از اقتصادهای نوظهور دارای جمعیت زیادی است؛ جمعیتی که عمدتا تحصیل‌کرده است و پتانسیل بالایی برای کارآفرینی دارد. اگر درهای ایران به روی خارجی‌ها گشوده شود و روابط ایران با آمریکا و سایر کشورهای جهان بهبود یابد، تصور می‌کنم رشد اقتصادی زیادی پیش رو باشد. بی‌شک فرصت‌های جذاب زیادی نیز برای استارت‌آپ‌های تکنولوژی فراهم خواهد شد.»
براساس گزارش‌های منتشرشده، سال قبل از این همایش هم، همایش دیگری تشکیل شده بود. در فهرست وب‌سایت کنفرانس، اسامی افرادی چون علینقی مشایخی (اقتصاددان)، طهماسب مظاهری (وزیر اسبق اقتصاد)، دیو مک‌کلور (سرمایهگذار و فعال مشهور استارت‌آپی)، بهزاد نصری (مدیر توسعه استراتژیک اقتصادی شرکت اینتل)، آرش افراخته (مدیر آریدن تکنولوژیز)، سعید عمیدی (مدیرعامل پلاگ اند پلی)، محمد افشار (معاون شرکت اوراکل)، محمدمهدی نایبی (استاد دانشگاه شریف)، فرشاد نوشادی (مشاور بانک سامان و سرمایهگذار)، سعید غفوری (مدیرعامل آی سلرو)، روزبه پیروز (سرمایهگذار)، یحیی تابش (استاد دانشگاه استنفورد و شریف) و بسیاری دیگر به چشم میخورد.
احتمالا در این میان، نام عمیدی خاطرات زیادی به یاد می‌آورد. برادران عمیدی، سعید و رحیم، پسران عمید حضور، بنیان‌گذار کفش بلا در ایران هستند. آنها در دهه 1350 به آمریکا رفتند و به‌تدریج در آنجا شرکتی تاسیس کردند که اکنون بسیار رشد کرده و یکی از الگوهای فعال در بازار ایده و خلاقیت به حساب میآید. به این ترتیب، با این‌که پدر آنها، صنعتی در کشور راه‌اندازی کرد، اما پسرانش راهی جدا انتخاب کردند و روش سنتی بازار را رها کردند و در عرصه‌های دیگر در اقتصاد به‌روزشده دنیا دست به فعالیت زدند. به طوری که سعید عمیدی، پسر عمید حضور، مالک شرکت «پلاگ اند پلی» (Plug and Play Tech Center) در دره سیلیکون آمریکاست. شرکت او یکی از بزرگ‌ترین شرکتهای شتاب‌دهنده در دنیا است.
شرکت شتاب‌دهنده به شرکت‌هایی گفته میشود که سرمایه فکری و مالی یک شرکت نوپا (استارت‌آپ) را تامین میکند و با شتابی که به رشد آن میدهد، موجبات پیشرفت آن را در حداقل زمان ممکن فراهم میکند و سپس در بخشی از سود یا سهام آن شریک میشود. شرکت پلاگ اند پلی یکی از بزرگ‌ترین شرکتهای سرمایهگذار در حوزه تکنولوژی است.
*استارت‌آپ‌های ایرانی، جهانی هستند
سال گذشته، وبلاگ اکونومیست سه شرکت بزرگ اینترنتی در هر کشور را معرفی کرد. براساس گزارش اکونومیست، باارزش‌ترین شرکت اینترنتی جهان، کمپانی گوگل با ارزش 410 میلیارد دلار متعلق به کشور امریکاست. رتبه دوم باارزش‌ترین شرکت هم به شرکت علی‌بابا در چین با ارزش 200 میلیارد دلار رسید. در رتبه سوم هم کمپانی آمازون با 186.9 میلیارد دلار قرار گرفت. همچنین در طرف مقابل، کم‌ارزش‌ترین شرکت اینترنتی جهان، شرکت گودورپ (goodwerp) کشور کوزوو با ارزش 100 هزار دلار بود.
بر اساس اطلاعات منتشرشده در این وبلاگ، در ایران شرکت دیجی کالا با ارزش ۱۵۰ میلیون دلار در صدر نشست. بعد از آن، رتبه دوم و سوم به ترتیب به آپارات و کافه بازار هرکدام به ارزش 30 میلیون و 20 میلیون دلار رسید.
البته در کنار آنها، شرکتهای اینترنتی و استارت‌آپ‌های دیگری هم در ایران وجود دارند که شاید ارزش شرکتشان به این اندازه نباشد اما به هرحال، برای خود برو و بیایی دارند. شرکت‌هایی مثل نت‌برگ که اصولا افرادی که به دنبال تخفیف گرفتن از رستوران‌ها، استخر‌ها و مراکز تفریحی هستند هر روز آن را چک می‌کنند تا از تخفیف‌های 50 درصدی و گاهی 90 درصدی آن استفاده کنند. مریم، چند وقت پیش از سایت نت‌برگ، بلیت شهربازی ژوپیتر پردیس کوروش را تهیه کرده و می‌گوید: «نت‌برگ، تخفیف 90 درصدی برای ژوپیتر گذاشته بود و باعث شد تا پسرم با 29 هزار تومن از همه اسباب‌بازی‌ها استفاده کنه، در حالی که اگه این تخفیف نبود، باید 300 هزار تومن هزینه می‌کردیم.»
البته بعضی دیگر معتقدند که تخفیف‌های نت‌برگ برای رستوران خوب نیست. نرگس می‌گوید: «رستوران‌ها وقتی بلیت‌های نت‌برگ رو می‌بینن، بیشتر به چشم یه آدم بی‌پول نگات می‌کنن و دیگه خیلی تحویل نمی‌گیرن.» اما علیرضا صادقیان، رئیس هیات مدیره نت‌برگ می‌گوید: «اصلا این طور نیست و ماه گذشته، برای تولد پدرم با بلیت نت‌برگ به رستوران اسفندیار رفتیم و خیلی هم خوب بود.»