ارتقا جایگاه صادرات غیر نفتی ازکانال معدن می گذرد
دنیای معدن -بهبود تجارت خارجی به ویژه در بخش صادرات از عوامل موثر در توسعه و رشد اقتصادی کشورها محسوب شده که موجب ارتقا توان رقابت پذیری کشورها در عرصه های بین المللی می شود.
به گزارش دنیای معدن، با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور، از سال 76 روز 29 مهر ماه روز ملی صادرات نام گرفت و توسعه صادرات غیرنفتی برای توسعه اقتصادی کشور مد نظر مجموعه دولت و مردم قرار گرفت.
چندی است که موضوع معدن و صادرات محصولات معدنی برای ارتقای صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی کشور به نفت مورد توجه حاکمیت و دولت قرار گرفته و تاکید بسیاری بر روی آن شده است اما به گفته رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنعت، معدن و تجارت ایران یکی از مشکلاتی که همواره در زمینه? معدنکاری و مواد معدنی با آن مواجه بودهایم عدم برنامهریزی مناسب جهت استخراج، فراوری، فروش و صادرات مواد و محصولات معدنی است.
بررسی ها نشان می دهد توسعه تجارت خارجی در بخش صاردات غیر نفتی به جهت کاهش چشمگیر صادرات نفت خام و نبود امیدواری ها به بازگشت ایران به ظرفیت های پیشین تولید نفت حتی باوجود روان سازی بستر سرمایه گذاری، بسیار حائز اهمیت است.
دکتر بهرام شکوری معتقد است، متأسفانه تاکنون هیچ نقشه راهی برای تولیدات معدنی در کشور تهیه نشده و هدف کلانی از صادرات مواد معدنی نداشته ایم و اکثر تولید و صادراتی که تا این زمان انجام شده بر مبنای جاذبههای قیمتی و سودآوری مقطعی مواد معدنی بوده است.
وی در این خصوص به ترقی اقتصادی گفت: با افزایش قیمت جهانی سنگآهن یا سنگ ساختمانی، سرمایهگذاران بخش خصوصی جذب تجارت این مواد میشدند و اقدام به تولید آن مینمودند و هدف از این تولید تنها کسب سود بیشتر بود و نه رسیدن به برنامه جامعی که در آن سقف یا کف تولید و صادرات برای مواد معدنی تعریفشده باشد.
شکوری با بیان اینکه ایران حدود 2 درصد از سنگ آهن جهان را تولید می کند تاکید کرد: با توجه به برنامه پنجم توسعه تا سال 1404 که باید به تولید بیش از 50 میلیون تن فولاد برسیم، هیچ برنامه تولیدی برای سنگ آهن کهمبنا و اساس تولید فولاد محسوب می شود در نظر گرفته نشده است. از اینرو شاهد بودیم که تولیدکنندگان بخش خصوصی برای تداوم و توسعه معدنکاری خود، بخشی از سنگآهن استخراجشده را به کشور چین صادر کرده و از این طریق توانسته بودند سهم کوچکی در بازارهای بینالمللی ایجاد کنند.
سنگ آهن ایران بدون برنامه مدونی به بازارهای بین المللی وارد شد و اکنون مهجور مانده است
رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران در گفتگو با ترقی اقتصادی اظهار داشت: سنگآهن ایران بدون وجود برنامهای خاص و مدون برای ایجاد و حفظ بازار بینالمللی، به بازار جهانی وارد شد اما با افت شدید قیمت سنگآهن بسیاری از معادن سنگآهن داخلی تعطیل شد و تعدادی که هنوز فعال هستند نیز با مشکلات عدیده و عدم سودآوری مواجه هستند. در این شرایط افت بیش از 50 درصدی قیمت سنگآهن از سال 2014 تاکنون و تأکید دولت بر افزایش تولید فولاد و اعمال سیاستهای تأمین سنگآهن مورد نیاز از معادن داخلی، معدنکاران بخش خصوصی مجبور به فروش تولیدات خود به فولادسازان داخلی با قیمتهای دستوری شدند و از صادرات بازماندند و این امر موجب کاهش سهم ایران از بازار جهانی سنگآهن و مهجور ماندن سنگآهن ایران در بین رقبا شد.
ایران در سالهای 1390 تا 1393 به ترتیب 17، 20، 23.5 و 18 میلیون تن سنگآهن صادر کرده اکه بیش از 95 درصد این صادرات به چین بوده است. همانطور که مشخص است تا سال 1392 و قبل از افت قیمت جهانی سنگآهن، صادرات این محصول روبه افزایش بوده اما پس از سال 1392 به علت افت قیمت و برخی سیاستهای داخلی، صادرات کاهشیافته و طبق پیشبینیهای انجامشده انتظار میرود در سالهای آتی صادرات سنگآهن ایران با کاهش شدیدتری روبرو شود تا آنجا که در سال های آینده شاهد توقف کامل صادرات این ماده معدنی خواهیم بود.
عدم حمایت های دولتی، حذف برند ایرانی را به دنبال دارد
شکوری البته ذکر این نکته را در ضروری دانست که قیمت تمامشده سنگآهن و بعضا سایر مواد معدنی نظیر مس، آلومینیوم، سرب و روی ایران به نسبت کشورهای رقیب و محصولات مشابه خارجی بیشتر است و از این نظر نیز محصول تولید ایران توان رقابت با رقبای خارجی را ندارد. با این اوصاف، تولیدکنندگان قادر به تولید و صادرات محصولات خود نخواهند بود و اگر حمایتهای دولتی در جهت حفظ بازار و برند ایرانی در مجامع بینالمللی نباشد محصول ایرانی از بازار جهانی حذف خواهد شد. این تفاوت قیمت تمام شده محصولات ایرانی و کالاهای خارجی دلایل زیادی دارد که از آن جمله می توان به عدم استفاده از تکنولوژیهای نوین معدنکاری و ماشینآلات با ظرفیت و توان بیشتر و مکانیزاسیون عملیات استخراج اشاره کرد.
البته سیاستهای داخلی درخصوص جلوگیری از خام فروشی و ایجاد ارزشافزوده بیشتر در تولیدات داخل مانع از صادرات بویژه در بخش سنگآهن دانهبندی و کنسانتره شده و درنهایت با توجه به پیشبینی کاهش قیمت و سیاستهای داخلی، صادرات سنگآهن روبه کاهش میرود تا جایی که فروش و مصرف معادن کشور تنها صرف صنایع داخلی نظیر فولاد میشود.
عدم کاهش قیمت تمام شده می تواند توقف تولید را به همراه داشته باشد
شکوری با تاکید آنکه با روند کنونی بازار، محصول و برندی میتواند در بازار باقی بماند که علاوه بر حفظ کیفیت باوجود کاهش قیمت، سودآوری مناسب داشته باشد خاطرنشان کرد: اگر محصولات ایرانی نتوانند قیمت تمامشده خود را پایین بیاورند تا با کاهش قیمت مقابله کنند نهتنها انتظار حضور و ثبات در بازارهای جهانی برای آنان دور از ذهن است بلکه ممکن است در درازمدت تولید این مواد نیز متوقف شود چراکه محصول مشابه خارجی با قیمت پایینتر در بازار عرضه میشود و صرفه اقتصادی تهیه آن از خارج از کشور، بیش از تهیه در داخل است.
افقهای روشنی برای پتانسیلهای معدنی کشور در انتظار است که نیاز به اهمیت و درک سند راهبردی معادن و صنایع معدنی و بررسی های کارشناسانه آن دارد.
در غیر این صورت با نگرشهای تک محوره و فرامین دستوری نمیتوان از تلاطمات بازار تجارت ایمن عبور کرد و در آن باقی ماند.
راهکار ارتقا جایگاه ایران در توسعه صادرات غیر نفتی سرمایه گذاری و حمایت از جامعه معدنی است
وی که نایب رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن ایران نیز هست درخصوص راهکارهایی برای ارتقا جایگاه صادرات غیر نفتی ایران گفت: بهجرأت می توان گفت سرمایه گذاری و حمایت از جامعه معدنی، سودآوری بیشتری نسبت به بسیاری از صنایع مانند نفت، خودروسازی و ساختمانسازی داشته و توجه دولتمردان به آن، ازجمله نیازهای جدی مدیریت کلان اقتصادی کشور است.
سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی ناچیز است
شکوری عنوان کرد: درحالی که ذخایر نفتی ایران بیش از 19 میلیارد تن اعلام می شود که از لحاظ مواد معدنی با توجه به عدم اکتشاف کافی در کل کشور، به جهت وجود 60 نوع ماده معدنی دارای ?? میلیارد تن ذخایر کشفشده و ?? میلیارد تن ذخایر بالقوه است. ایران دارای 11 درصد ذخایر معدنی شناختهشده جهان است که در میان ?? قدرت معدنی جهان و دارای رتبه نخست ذخایر معدنی خاورمیانه جای گرفته و یکی از کشورهای غنی از حیث داراییهای معدنی بهحساب میآید که با این وجود سهم بخش معادن از تولید ناخالص داخلی و اقتصاد کشور ناچیز است و این درحالی است که با نگاهی به ذخایر متنوع مواد معدنی در کشور میبینیم بسیاری از مواد معدنی محدودیت تولید و صادرات ندارند و میتوان با قیمت بالاتر از قیمت نفت آنها را بفروش رساند و این نشان از قدرت بالای محصولات معدنی دارد.
از سوی دیگر سرمایهگذاری در بخش معدن بسیار سودآور است و نیاز چندانی به تکنولوژیهای فوق پیشرفته مانند هیدروفرکچرینگ و استخراج از اعماق و درزه و شکافها و هزینههای بالای سرمایهگذاری ثابت مانند صنعت نفت ندارد لذا مدیریت صحیح بر اکتشاف و استخراج معادن و نظارت متخصصین کارآمد میتوان ذخایر کشور را به بهترین شکل استخراج و روانه بازار کرد و این موضوع نیازمند حمایت های دولت است.
برخی مواد معدنی باید بصورت خام صادر شوند
رییس کمیسیوم معدن اتاق ایران معتقد است، به جهت برخی محدودیتهای صنعتی در کشور که مانع از استخراج و فراوری بهینه مواد معدنی میشود در برخی مواقع بهتر است که مواد معدنی بهصورت خام صادر شوند اما در بعضی دیگر نیز بهتر است با جذب سرمایهگذار و واردکردن تکنولوژیهای نوین استخراج و فراوری، بازدهی و ارزشافزوده بیشتری تولید کنیم و قیمت تمامشده محصول را کاهش دهیم و با این روش از فروش مواد معدنی بدون عملیات فراوری جلوگیری کنیم.
همچنین در راستای بهبود وضعیت صادرات مواد معدنی باید بکوشیم کیفیت تولید را بهبود بخشیده و از طریق موضوعاتی نظیر برندینگ، مواد معدنی و محصولات معدنی ایران را به جهان شناسانده و ورود به بازارهای جهانی را با جدیت پیگیری کنیم. حمل و نقل مواد معدنی که یکی از قسمتهای هزینهبر در قیمت تمامشده محصول است، را بهینهسازی کنیم و تا حد ممکن از سیستمهای ریلی و دریایی جهت نقل و انتقالات و صادرات مواد معدنی استفاده کنیم و با توسعه و پیشرفت بخش معدن و صنایع معدنی از پتانسیلهای کشور به نحو احسن استفاده کرده و اقتصاد کشور را از تکقطبی بودن و وابستگی به نفت برهانیم.
بازارهای هدف صادرات معدنی باید گسترش یابد
شکوری در بخش دیگری از صحبت های خود به تک قطبی بودن صادرات مواد معدنی ایران به چین اشاره کرد و گفت: با تغییر شرایط و رفع تحریمها باید بازارهای محصولات خود را گسترش دهیم و بازارهای جدیدی را هدف قرار دهیم، این امر باعث شناساندن محصول به مصرفکنندگان بیشتری میشود و ریسک تکقطبی بودن بازار فروش را کم می کند. گسترش بازارهای فروش نیازمند عوامل تقویتی داخلی نیز است، بهعنوانمثال تسهیل قوانین صادراتی، کاهش و یا حذف عوارض صادرات موجب میشود صادرکنندگان با تمایل بیشتری مبادرت به صادرت کنند. یک نمونه عینی که در سالهای قبل در خصوص سنگآهن اتفاق افتاد اخذ عوارض 30 و 40 درصدی از صادرات کنسانتره و سنگآهن دانهبندی بود که موجب توقف مقطعی صادرات این ماده معدنی شد و حتی تعطیلی برخی معادن را به دنبال داشت و این امر نهتنها موجب بهبود اوضاع کشور نشد بلکه باعث تنش و بحران کاری در برخی معادن سنگآهن کشور نیز شد و بهتبع آن کاهش صادرات سنگ آهن و از دست رفتن بازارهای جهانی شد.
وی تصریح کرد: برای رشد و توسعه کشور نیازمند گسترش ارتباطات و حضور در بازارهای جدید برای معرفی انواع پتانسیلها، کالا، خدمات و مواد معدنی ایران هستیم.
صنعت سنگ اهن ایران فرصت دو ساله ای برای تجدید قوا دارد
رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران در خاتمه با اشاره به آمارهایی مبنی بر بهبود وضعیت بازارهای جهانی سنگ اهن و ترقی آن از سال 2017 گفت: این فرصت دو ساله برای بخش سنگ آهن ایران میتواند دوران خوبی جهت بازسازی، بازنگری و تجدید قوا باشد چراکه وقتی جریان رشد بازار سنگ آهن مجددا آغاز شد، جزو اولین کشورهایی باشیم که با توان و ظرفیت بالا در جامعه جهانی ظهور می کنیم.
قابلذکر است، ایران هجدهمین اقتصاد برتر دنیا، چهارمین تولیدکننده نفت در جهان، دارای اولین ذخایر گازی جهان، حائز رتبه دهم در صنعت گردشگری و رتبه پنجم در اکوتوریسم، بزرگترین و بیشترین میزان صنایع در حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا، رتبههای چهارم تا دهم دنیا در تولید آهن، روی و کبالت، دارای رتبه برتر در ذخایر آلومینیوم، منگنز و مس در جهان، رتبه چهارم دنیا به لحاظ تنوع تولیدات محصولات کشاورزی میباشد. ما در کل منطقه و در بین همسایگان، تنها کشوری هستیم که هم مواد خام معدنی داریم و هم انرژی فسیلی. جغرافیایی ایران به گونهای است که به تعبیری در مرکز دنیای اقتصادی قرار دارد، بهطوریکه کشورهای جنوبی، متقاضی بسیاری از مواد معدنی حتّی شن و ماسه ما هستند و ترکیه نیز مشتری انرژی ماست. افغانستان و عراق، محتاج بسیاری از مواد معدنی باارزش افزوده، ازجمله سیمان ما هستند. منطقه ECO و خاورمیانه حدوداً به90 میلیون تن فولاد نیاز دارد و میتواند خریدار مازاد تولید فولاد ایران باشد. همچنین ایران، علاوه بر برخورداری از مواد خام و انرژی فسیلی، نیروی انسانی بالقوه بالایی دارد. موقعیت ژئوپلیتیک ایران و قرارگرفتن در بازار منطقه ECO همه نشان از فرصتها و مزیتهای ایران نسبت به رقبا و کشورهای همسایه دارد و با کمی سیاست و تدبیر و همت در همه بخشهای خصوصی و دولتی، حداقل با نفوذ به بازار کشورهای منطقه میتوانیم خود را برای حضور گسترده در بازارهای جهانی آماده نماییم.