جمع بیکارها کجا جمع است؟
مهاجران به شمال می روند، مرزنشینان از شهرشان فرار می کنند
نتایج طرح پژوهشی مرکز آمار ایران نشان می دهد که استان های شمالی به نسبت سایر استان ها وضعیت بهتری برای کسب و کار و جذب مهاجرین دارند. بر اساس اعلام نتایج این طرح پژوهشی، در بررسی ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی استانهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست، البرز، اصفهان، گیلان، یزد و مازندران پنج استان عمده مهاجرپذیر بوده اند
به گزارش صدای اقتصاد خیابان های پنج شهر در ایران برای مهاجران پر رفت و آمدتر از سایر شهرهاست. شلوغی و رفت و آمد در این استان ها طبق آمارهای منتشر شده مرکز آمار ایران، ریشه در جمعیت بیکاری دارد که در سایر استان های ایران خانه نشین شده اند. این مطالعه به خوبی می تواند شاهدی بر این ادعا باشد که زیرساختها و ظرفیتهای اقتصادی و اشتغال در بین استانهای مهاجرپذیر بیش از سایر استان ها است. از سوی دیگر آلارم هشدار بیکاری جوانان تحصیل کرده در ایران به صدا درآمده و در تازه ترین گزارش های مرکز آمار نیروی کار تابستان 94 نشان می دهد که نرخ بیکاری در تابستان امسال 1.4 درصد افزایش داشته و به 10.9 درصد رسیده است.
دلایل رشد فرار جمعیتی
کشور ایران در چند دهه اخیر تحولات جمعیتی بیسابقهای را تجربه کرده است. از مهاجرت به اصطلاح «فرار مغزها» که بگذریم که البته این روزها بیش از گذشته با افزایش رو به رو شده به مهاجرت بین استانی می رسیم. به گزارش مرکز آمار، تداوم کاهش مرگ و میر، افزایش باروری اواخر دهه 1350 و اوایل دهه 1360 و کاهش باروری در دو دهه اخیر، تغییرات میزان و الگوی مهاجرتی از مهمترین تحولات جمعیتی است که سبب شده است که بیش از پیش به نقش تحولات جمعیتی در سیاستگذاریهای توسعهای پرداخته شود.
در کنار تحولات باروری و مرگ و میر، مهاجرت به عنوان یکی از مهمترین مؤلفههای جمعیتی نقش تعیین کنندهای در رشد جمعیت منطقهای و استانی و تغییر ساختار اجتماعی- جمعیتی داشته است. لذا شناخت عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر بر مهاجرت، مهاجرپذیری و مهاجرفرستی هر یک از استانهای کشور و بررسی الگوهای مهاجرتی در هر یک از استانها میتواند در سیاستگذاریهای مهاجرتی همچون بازتوزیع مطلوب جمعیت در بین استانهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست نقش عمدهای را ایفا کند.
شمالی نشین ها قدرتمند ترند
نتایج طرح پژوهشی مرکز آمار ایران نشان می دهد که استان های شمالی به نسبت سایر استان ها وضعیت بهتری برای کسب و کار و جذب مهاجرین دارند. بر اساس اعلام نتایج این طرح پژوهشی، در بررسی ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی استانهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست، البرز، اصفهان، گیلان، یزد و مازندران پنج استان عمده مهاجرپذیر بوده اند. نتایج زیر حاصل انجام طرح پژوهشی «بررسی ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی استانهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست» توسط پژوهشکده آمار است که بر اساس اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 و سایر اطلاعات اقتصادی و اجتماعی برگرفته از مرکز آمار ایران به تفکیک استانهای کشور انجام شده است.
«سر بی کلاه» مرزنشینان
اما در کنار 5 استانی که قدرت مهاجر پذیری بیشتری دارند، استان های مرز نشین از توزیع برابر جمعیت فعال در کشور سرشان بی کلاه مانده است. استانهای خوزستان، کرمانشاه، لرستان، سیستان و بلوچستان و فارس دارای کمترین خالص مهاجرت و پنج استان عمده مهاجرفرست طی سالهای 1385-1390 هستند. طی دورهی مذکور 13 استان مهاجرپذیر و 18 استان مهاجرفرست هستند.
زیاده خواهی در مسکن و کار
در بین افرادی که به استانهای مهاجرفرست مهاجرت نمودهاند، سهم پیروی از خانوار و تحصیلات در مقایسه با افرادی که به استانهای مهاجرپذیر مهاجرت نمودهاند بیشتر بوده است. در مقابل، سهم علل جستجوی کار و کار بهتر و دستیابی به مسکن مناسبتر در بین افرادی که به استانهای مهاجرپذیر مهاجرت نمودهاند، بیشتر بوده است. این امر میتوان شاهدی بر این ادعا باشد که زیرساختها و ظرفیتهای اقتصادی و اشتغال در بین استانهای مهاجرپذیر بیشتر است.
«عدد نوشت»در مهاجرپذیران و مهاجر فرستان
بررسی وضعیت بیکاری استانهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست نشان از تفاوت قابل توجه این شاخص بین استانهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست دارد. به عبارت دیگر، استانهای مهاجرپذیر از میزان بیکاری کمتری در مقایسه با استانهای مهاجرفرست برخوردارند. میزان بیکاری در استانهای مهاجرفرست سیستان و بلوچستان و خوزستان که در صدر استانهای مهاجرفرست قرار دارند، به ترتیب برابر با29٫2 و 25٫7 درصد بوده است. این در حالی است که در میان استانهای مهاجرپذیر، استان البرز با 16٫7 درصد و استان گیلان با 15٫1 درصد بالاترین میزان بیکاری را در میان استانهای مهاجرپذیر داشتند و استانهای خراسان جنوبی با 6٫7 درصد و سمنان با 9٫9 درصد حداقل میزان بیکاری را در بین استانهای مهاجرپذیر دارا بودند.
نرخ باسوادی برخی استانهای مهاجرفرست همچون سیستان و بلوچستان (71٫56 درصد) و کردستان (77٫97 درصد)در مقایسه با استانهای مهاجرپذیر مثل البرز (90٫23 درصد)، سمنان (88٫40 درصد) و اصفهان (87٫77 درصد) کمتر است.
به جز استان تهران، اغلب استانهای مهاجرفرست در مقایسه با استانهای مهاجرپذیر سرانه محصول ناخالص داخلی بدون احتساب نفت پایینتری دارند. به عبارت دیگر، استانهای مهاجرپذیر از سرانه بالایی از محصول ناخالص داخلی بدون احتساب نفت برخوردارند. بنابراین، استانهایی که از وضعیت مطلوبی از نظر تولید ناخالص داخلی آن هم بدون احتساب نفت برخوردارند، به سبب برخورداری از جاذبه اقتصادی مهاجرتی، از پتانسیل بالاتری برای جذب مهاجرین برخوردارند.
در برخی استانهای مهاجرفرست همچون خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، اگرچه سرانه محصول ناخالص داخلی با احتساب نفت بالایی دارند ولی بایستی اذعان داشت که تولید نفت نقش قابل توجهی در بهبود وضعیت اقتصادی این استانها نداشته است.