صنعت مس در ماههای اخیر دچار مشکلاتی شده است.بر همین اساس در سمینار اخیر انجمن نیویورک، مدیران ارشد حاضر در این گردهمایی درباره چالش‌های پیش‌ روی بازار و صنعت مس هشدارهایی دادند. نکات کلیدی مطرح شده در این سمینار به اختصار در مقاله ارائه شده است که در ادامه می‌آید.

مروری بر تاریخچه صنعت مس

 
در حدود ۵ هزار سال پیش از میلاد مسیح(ع)، مردم غارنشین فلات ایران بر اثر تغییراتی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمنزارها به وجود آمد به دشت‌ها روی آوردند و زندگی تازه‌ای را آغاز کردند و در تمدن آنها نسبت به دوران‌های پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد. در پایان عهد حجر پسین مردم این سامان ابزار و تجهیزات مورد نیاز خود را با مس می‌ساختند و کم‌کم این‌ گونه ادوات جای ابزار سنگی را که تا آن زمان متداول بود گرفت. در هزاره چهارم پیش از میلاد مردم دشت‌ نشین فلات ایران در کار و زندگی پیشرفت بیشتری کردند.

مس برای تعدادی از تمدن‌های قدیمی ثبت شده، شناخته شده بود و تاریخ استفاده از آن حداقل به ۱۰ هزار سال پیش می‌رسد. یک آویزه مسی، متعلق به ۸۷۰۰ سال قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد. نشانه‌هایی مبنی بر ذوب و خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانند مالاکیت و آزوریت تا سال ۵۰۰۰ قبل از میلاد وجود دارد.مصنوعات مسی و برنزی که از شهرهای سومری و مصنوعات مصری که از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شده به‌ طور تقریبی متعلق به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد هستند. در یکی از اهرام یک سامانه لوله کشی با مس پیدا شده که مربوط به 5هزار سال پیش است. مصریان دریافتند افزودن مقدار کمی قلع، قالب‌ گیری مس را آسان‌ تر می‌کند بنابراین آلیاژهای برنزی که در مصر کشف می‌شوند به‌ طور تقریبی قدمتی همانند مس دارند.

استفاده از مس در چین باستان حداقل به ۲هزار سال قبل از میلاد مربوط بوده و تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد در این کشور برنز مرغوب ساخته می‌شده‌است. استفاده از برنز در مرحله‌ای از تمدن به قدری فراگیر بود که آن مرحله را عصر برنز می‌نامند. برنج برای یونانیان شناخته شده بود اما نخستین‌بار به خاطر زیبایی درخشانش به‌صورت گسترده از سوی رومیان به‌ کار رفت. به‌ طوری که در باستان برای ساخت آینه از آن استفاده می‌شد. در کیمیا گری علامتی را که برای مس در نظر گرفته بودند، علامت سیاره ناهید نیز بود.

ذخایر مس دنیا

 
ذخایر جهانی مس در حدود ۲/۳ میلیارد تن برآورد شده است که منابع خشکی حدود ۱/۶ میلیارد تن و ذخایر دریایی حدود ۰/۷میلیارد تن از این میزان را تشکیل می‌دهد. میزان ذخایر جهانی معادن مس در سال ۲۰۱۴م حدود ۷۰۳ میلیون تن برآورد شده است که کشور شیلی به تنهایی نزدیک به ۳۰ درصد از این ذخایر را در اختیار دارد.

 
رتبه‌ بندی بزرگترین کشورهای تولید کننده مس جهان در سال ۲۰۱۴م نشان می‌دهد. شیلی که بزرگترین ذخایر مس دنیا را دارد با تولید ۵۸۰۰ هزار تن مس در سال ۲۰۱۴م رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. بعد از شیلی کشورهای چین و پرو به ترتیب با تولید ۱۶۲۰ و ۱۴۰۰ هزار تن در رتبه‌های بعدی قرار دارند. میزان کل تولید مس در جهان در سال ۲۰۱۴م افزون‌ بر ۱۸۷۰۰ تن بوده است.

چالش‌های پیش‌ روی صنعت مس

 
درحال‌ حاضر صنعت مس با چالش جایگزینی از طرف سایر مواد ازجمله آلومینیوم مواجه بوده و دست‌اندرکاران این صنعت باید با ابداع فناوری‌های جدید بتوانند کاربرد این فلز را گسترش و تداوم بخشند. مدیر بازاریابی و فروش شرکت «ام‌سی موران» می‌گوید درحال‌ حاضر بخش اعظم جایگزینی فلز مس با مواد جدید بسیار آسان اتفاق افتاده است.

 
این روند اندکی مشکل‌ ساز شده است اما این اتفاق کماکان رخ می‌دهد. نگرانی بزرگتر این است که آلومینیوم می‌خواهد در محصولاتی به‌ کار گرفته شود که هزینه جایگزینی آن بسیار بالا است مانند اِی‌سی‌آر، لوله، موتورها یا کابل‌های برق با ولتاژ متوسط تا ولتاژ بالا و... که تولید کنندگان آن باید وارد این عرصه شده و برای این جایگزینی هزینه بالایی بپردازند.مدیر خرید شرکت امریکایی «مکسان» می‌گوید: روش جایگزینی آلومینیوم به‌ جای مس بسیار سازماندهی شده و موثر بوده است. ما شاهد پیشنهادات فنی مس یا آلومینیوم برای تمامی کاربردهای مس هستیم که برخی از این موارد استفاده شده و برخی نیز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. ما باید مشتریانی را پیدا کنیم که این چالش و ریسک را پذیرفته و پیشرفت کاری داشته باشند تا صنعت را به پیش برانند.

عامل دیگری که جایگزینی را به پیش می‌برد بازنشستگی مهندسانی است که بر این اعتقاد بودند که سیم مسی هیچ جایگزینی نداشته و آلومینیوم جایگزین ایمنی برای آن نیست. با وجود دستیابی به فناوری‌های جدید درباره ایمن بودن آلومینیوم؛ هنوز ایده قدیمی ناامن بودن آلومینیوم تقریبا به یک دغدغه روانی تبدیل شده است.درحال‌ حاضر که نسل مهندسان قدیمی رو به بازنشستگی است، نسل جدیدی که پا به عرصه می‌گذارند لزوما همین دیدگاه یا نگرش را نسبت به مس ندارند، اما انگیزه‌ای که آنها دارند درآمد بیشتر، کاهش هزینه‌ها و پیدا کردن جایگزین‌های جدید آن است.

در پاسخگویی به این تهدیدات، صنعت مس باید واکنش پویایی نسبت به این تغییرات اساسی در این صنعت از طریق ابداع فناوری‌های جدید فنی و بازرگانی از خود نشان دهد. مدیرعامل شرکت «یوروبیس» می‌گوید: ما باید دست‌ اندرکاران را متعاقد کنیم که در جهانی زندگی می‌کنیم که همواره درحال تغییر و تحول است و دیگر دیدگاه قدیمی و مهجور صنعت ذوب فلزات، ذوب سنگ و سپس استخراج مس از آن قدیمی و منسوخ شده است.

نبود سرمایه‌ گذاری

 
چالش‌هایی از نظر عرضه نیز وجود دارد. به دلیل افت قیمت‌های مس در بازار کنونی انگیزه چندانی برای سرمایه‌ گذاری وجود ندارد. قائم مقام مدیر بازرگانی شرکت کودلکو می‌گوید: با توجه به شرایط کنونی پروژه‌هایی درحال‌ حاضر اجرا می‌شوند که قبلا آغاز شده‌اند تا هرچه زودتر به بهره‌ برداری برسند. بسیاری از سرمایه‌ گذاری‌ها به وسیله شرکت‌ها متوقف شده است.

نیاز به سرمایه‌ گذاری بالا، رابطه با کشورها و اخذ مجوزهای لازم، توسعه صنعت مس را درحال‌ حاضر پرخطر کرده و این یک ضرورت است اما این خطر اتفاق نمی‌افتد. ولی اگر شما یک تن مس در اختیار داشته باشید این یک سرمایه‌ گذاری به نسبت خوبی است چون در ۲ تا ۳ سال آینده شاهد کمبود این فلز در بازار خواهیم بود.اما به نظر می‌رسد احتمال ادامه روند کاهشی قیمت مس محدود است چون به دلایلی گفته شد، سرمایه‌ گذاری‌ها کاهش پیدا کرده و از این‌ رو عرضه این محصول کم خواهد شد ولی تقاضا در جهان به واسطه رشد جمعیت و وسعت یافتن شهرها افزایش پیدا خواهد کرد.

مس ایران پر عیار شود

 
سید محمد فاطمیان، مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز با اشاره به موارد مطرح شده درباره مس گفت: درحال‌ حاضر صنعت مس از سوی شرکت ملی مس ایران اداره می‌شود و این انحصاری است که درحال‌حاضر وجود دارد.وی افزود: در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی در صنعت مس انجام شده و با تغییرات مدیریتی که در این زمینه وجود داشته، بیشتر جهت‌ گیری‌ها به سمت طرح‌های نیمه‌ تمام و توسعه ظرفیت این واحدها سوق داده شده است.وی گفت: البته در طول سال‌های اخیر مشکلاتی که در بخش صنعت مس وجود داشته بیشتر به دلیل کم‌عیار بودن ذخایر موجود است که در معادن مس ایران وجود دارد که البته این مسئله مدتی است در دستور کار قرار گرفته است.

به گفته وی، طرح‌های پرعیارسازی و چگونگی برداشت از مواد اولیه و معادن موجود و توسعه معادن تا بهره‌ وری و راندمان، ازجمله مواردی است که باید روی آنها کارهای فراوانی انجام شود تا بدین وسیله مشکلات فروش تا حد زیادی برطرف شود.فاطمیان خاطرنشان کرد: در بحث فروش کالاهای مس هنوز هم مشکلاتی وجود دارد که انجام راهکارهای مناسب می‌تواند در افزایش حجم صادرات و دریافت وجه از ۲طرف معامله تاثیرگذار باشد.

- بهناز صفری -

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل  صنعت فولاد ایران و جهان