توسعه واقعی صنعتی کشور فقط با افزایش کیفیت و توسعه تولید انواع محصولات و فولادهای آلیاژی به معنی واقعی محقق خواهد شد بنابراین تنها افزایش ۱۰میلیون تنی ظرفیت تولید فولادهای گرید ساختمانی نمی‌تواند برای صنعت فولاد ایران هدف ایداه‌آلی باشد و موثر واقع شود.

بر این اساس صنعت فولاد ایران باید بتواند در رقابت با بازارهای جهانی در شرایط مناسبی قرار بگیرد و بهترین راه‌حل این است که دولت بتواند این مجموعه عظیم تولید فولاد را به درستی هدایت کند.

فولاد آلیاژی چیست؟

 
فولاد آلیاژی فولادی است که با عنصرهای گوناگون به صورت آلیاژ درآمده است. برای بهبود ویژگی‌های مکانیکی فولاد می‌توان از ۰/۱ تا ۵۰درصد از وزن آن را آلیاژ کرد. آلیاژهای فولاد ۲ دسته‌اند: فولاد کم‌ آلیاژ و فولاد پرآلیاژ. خود فولاد درواقع نوعی آلیاژ است. اما تمام گونه‌های فولاد را آلیاژ نمی‌خوانند. ساده‌ترین نوع فولاد که تقریبا می‌توان گفت آهن است نزدیک به ۹۹درصد با عنصر کربن آلیاژ شده است.بنابراین منظور از آلیاژ فولاد، ترکیبی از فولاد، کربن و دیگر عنصرها است. عنصرهایی که بیشتر برای تولید فولاد آلیاژی کاربرد دارند، عبارتند از منگنز، نیکل، کروم، مولیبدن، وانادیم، سیلیسیم و بور و عنصرهای کم‌ کاربرد تر عبارتند از: آلومینیوم، کبالت، مس، سریم، نیوبیم، تیتانیم، تنگستن، قلع، روی، سرب و زیرکونیم.

 
از ترکیب این عنصرها با فولاد و آلیاژسازی، برخی ویژگی‌های فولاد کربن مانند مقاومت، سختی، چقرمگی، سایش، سخت‌ شدگی و سختی در دمای بالا به‌ طور درخور توجهی بهبود می‌یابد. برای دستیابی به بعضی از این ویژگی‌ها باید عملیات حرارتی روی فلز انجام شود.ویژگی‌های یادشده در کاربردهای ویژه‌ای چون پره‌های توربین، موتور جت، فضاپیماها و رآکتورهای هسته‌ای بسیار مورد نیاز است. به‌ دلیل ویژگی‌های فرومغناطیس آهن، بعضی آلیاژهای فولاد و پاسخی که این آلیاژها در محیط مغناطیسی می‌دهند، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در موتورهای الکتریکی و ترانسفورماتورها نیز چنین است.

اما آنچه در این رابطه از اهمیت برخوردار توجه به این موضوع است که فولاد آلیاژی در ایران از چه جایگاهی برخوردار است و در این رابطه چه کارهایی انجام شده است؟

رشد ۵ درصدی فولادهای آلیاژی دنیا

 
سید تقی نعیمی، استاد دانشگاه بیان کرد: رشد تولید انواع فولادهای آلیاژی دنیا از قبیل انواع فولادهای زنگ‌ نزن در ۳۵ سال اخیر حدود ۵درصد و رشد تولید انواع فولادهای کربنی در همین مدت فقط حدود ۲/۵درصد بوده است. به عبارت دیگر اگر رشد مقدار تولید فولاد کربنی دنیا در سال ۲۰۱۵م و سال‌های آینده نسبت به سال‌های قبل کم نشود خیلی زیاد نخواهد شد. وی گفت: چینی‌ها با علم به این حقایق در چند سال اخیر کوشش زیادی کردند تا به جای ایجاد ظرفیت کمی تولید فولاد ساختمانی، نسبت به افزایش تولید فولادهای زنگ‌ نزن اقدام کنند.

نعیمی تصریح کرد: اما این سوال مطرح می‌شود که چرا از چینی‌ها برای فاینانس ۸ طرح تولید آهن اسفنجی کمک خواسته‌ایم آن هم با پول توقیف شده ما نزد آنها در حالی که می‌توانستیم از چین بخواهیم برای تولید فولاد ضد زنگ که دانش فنی آنها در این زمینه کمتر از کشورهای غربی نیست به ما کمک کنند؟ وی افزود: مدیران تراز اول صنعت فولاد کشور بیشتر به افزایش کمی تولید فولاد با گرید ساختمانی توجه نشان می‌دهند درحالی که برای تنوع بخشیدن به تولید محصولات فولادی بالاتر از گرید ساختمانی و همچنین توجه به تولید انبوه انواع فولاد آلیاژی مانند انواع فولادهای زنگ‌ نزن و یا افزایش ظرفیت‌های موجود باید وقت کافی بگذارند.

تصمیم غیرفنی برای فناوری آهن اسفنجی

 
نعیمی گفت: مسئولان در دولت‌های گذشته، خطاهایی را مرتکب شده‌اند که دولت فعلی باید جلوی این اشتباهات را بگیرد. ما از کشوری مانند چین که فناوری آهن اسفنجی ندارد فاینانس دریافت می‌کنیم تا زیرنظر آنها حدود ۸میلیون تن آهن اسفنجی و درنهایت فولاد که در دولت‌های نهم و دهم کلنگ آنها زده شده و تصمیم غیرفنی و اقتصادی بوده را اجرایی کنیم.به گفته وی، نتیجه این اصرار در اجرای ۸ طرح ذکر شده باعث می‌شود، مصرف حامل‌های انرژی به ازای تن تولید فولاد در ایران نسبت به عربستان، قطر و... بیشتر شود. وی تاکید کرد: هیچ کدام از این ۸ طرحی که فاینانس آنها از طریق چین تامین شده است از فناوری‌های جدیدی برخوردار نیستند. در منطقه ما کشورهای عمان، پاکستان، قطر و امارت درحال‌ حاضر در این ارتباط از فناوری پیشرفته‌ تری استفاده می‌کنند و مصرف انرژی آنها به ازای تن تولید فولاد از آهن اسفنجی کمتر از ایران است.

رقابت قیمتی فولاد آلیاژی ایران

 
وی در پاسخ به این سوال که مگر فولاد آلیاژی یزد انواع محصولات فولاد آلیاژی را تولید و صادر نمی‌کند بیان کرد: فولاد آلیاژی یزد مقداری از محصولات فولادی خود را صادر کرد اما آنچه در این رابطه بسیار اهمیت دارد این است که میانگین قیمت صادارتی یک تن از محصولات کارخانه فولاد آلیاژی یزد به خارج از کشور چقدر بوده و میانگین ارزش واقعی یک تن محصولات فولادی دنیا در آن سال چقدر است؟

 
وی افزود: شرکت فولاد آلیاژی یزد به‌ طور عمده حدود ۳۰هزار تن انواع فولاد گرید ساختمانی مرغوب به خارج از کشور صادر کرده است، نه ۳۰هزار تن انواع محصولات آلیاژی به معنی اخص آن که این ۲ مورد با یکدیگر متفاوت است.وی افزود: بهتر است همراه افزایش ظرفیت فولاد ساختمانی، با ارز حاصل از ممنوع کردن واردات انواع محصولات مصرفی، سرمایه‌ گذاری تکمیلی لازم برای تولید ۴۰۰هزار تن انواع ورق‌های فولادی آلیاژی در سال مشابه انواع فولادهای ضد زنگ ۳۱۶ و ۳۰۴ را انجام دهیم.

به گفته وی، تولید انواع ظروف چینی، بلور، کریستال، لوازم تزئینی، سنگ، پارچه، خودروهای لوکس، لوازم آرایشی و قطعات فنی که صنایع ریخته‌گری ازجمله محصولاتی است که در ایران امکانات تولید آنها وجود دارد اما واقعیت این است که تولید این محصولات بدون توجه به صنایع مادر مانند فولاد و فولاد آلیاژی نمی‌تواند دردی از کشور دوا کند. نعیمی خاطرنشان کرد: بهترین راه‌ حل این است که شرکت فولاد آلیاژی یزد به معنی واقعی محصولات آلیاژی تولید کند تا میانگین قیمت صادراتی هر ۲ محصول این شرکت معادل قیمت واقعی فولادهای آلیاژی در جهان باشد.

وی تاکید کرد: توسعه واقعی صنعتی کشور فقط با افزایش کیفیت و توسعه تولید انواع محصولات و فولادهای آلیاژی به معنی واقعی مانند فولادهای تمیز آلیاژی به روش ذوب دوباره که در فولاد اسفراین امکانات فنی آن موجود است محقق خواهد شد نه افزایش ۱۰میلیون تنی ظرفیت تولید فولادهای گرید ساختمانی بنابراین بهتر است دولت با هدایت و راهبری در این رابطه اقدامات اساسی انجام دهد و راه‌حل‌های درستی را پیش پای فولادی‌ها بگذارد.

- بهناز صفری -

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان