انسان نسبت به بهره‌ برداری از منابع معدنی سیاره‌ها دیگر مصمم‌تر می‌شود. به تازگی یکی از دانشمندان نجوم، ارزش منابع معدنی کرات دیگر را بر آورد کرده است. براساس نظر کارشناسان، ضمن آنکه در آینده «معدنکاری فضایی» یکی از گزینه‌های بشر برای تامین منابع معدنی مورد نیاز خود است، گاهی چاره‌ای به جز آن وجود ندارد.

فضاپیماهایی که به خارج از جو زمین فرستاده می‌شوند، نمی‌توانند تمام مواد مورد نیاز خود را برای سفر طولانی خود به همراه ببرند. به همین دلیل، با طولانی‌تر شدن ماموریت‌ها، مواد مصرفی جدید برای آنها فرستاده می‌شود. اما نیاز نیست که این روند در آینده هم ادامه پیدا کند و فضانوردان می‌توانند بسیاری از مواد مورد نیاز خود مانند آب، اکسیژن، هیدروژن و منابع معدنی را از طریق معدنکاری در سطح سیارات دیگر به دست آورند؛ این تغییر می‌تواند در آینده ارزش‌افزوده زیادی برای انسان به همراه داشته باشد.

 
در هر صورت، در چند سال اخیر، شرکت‌های بسیاری سرمایه‌ گذاری‌های خود را معطوف به ایده معدنکاری فضایی کرده‌اند و امیدوارند که در آینده درآمدهای بی‌شماری از این راه کسب کنند. اکنون در بین سیارات و اجرام فضایی، نگاه‌ها به سمت سیارک‌ها معطوف می‌شود. اجرام آسمانی کوچکی که در منظومه شمسی غوطه‌ ور هستند و در مدارهایی به دور خورشید یا سیارات دیگر می‌چرخند. این سیارک‌ها منابع معدنی بسیاری دارند که می‌توانند نیازهای آینده بشر را تامین کنند.

از دیگر مزایای سیارک‌ها، نزدیکی آنها به کره زمین است که بهره‌ برداری از آنها را اقتصادی‌ تر می‌کند. ۲۰ تریلیون دلار؛ این رقم، ارزش ذخایر معدنی «آمون ۳۵۵۴» است؛ سیارکی که از مدار کره زمین عبور می‌کند. این تخمین نشان می‌دهد که ادعای جان لویس، دانشمند نجوم، در کتاب سال ۱۹۹۷م درست بوده است: «معدنکاری در آسمان: ثروت‌های مطرح نشده از سیاره‌ها، شهاب‌ سنگ‌ها و کرات دیگر.»

لویس این رقم را از طریق ضرب کردن میزان ذخایر معدنی مختلف این سیارک در قیمت کنونی آنها در بازار جهانی به دست آورده است. البته این رقم به معنای آن نیست که ارزش منابع معدنی این سیارک دقیقا به همین اندازه است. این برآورد براساس قیمت‌های کنونی بازار تعیین شده و می‌تواند در آینده دستخوش تغییرات بسیاری شود. در صورتی که افزایش عرضه در بازار جهانی این منابع نادر را شاهد باشیم، ارزش برآورد شده به سرعت کاهش پیدا خواهد کرد.

همانطور که درباره آلومینیوم شاهد بودیم. فلزی که زمانی گرانبها تر از طلا بود، با افزایش استخراج و بهبود فرآوری آن، از قیمتش کاسته شد و به تدریج به سطح کنونی رسید. درباره سایر منابع هم ممکن است این اتفاق بیفتد. از طرفی ممکن است افزایش قیمت محصولات را شاهد باشیم. کاهش عیار معادن کنونی یا افزایش شدید تقاضا می‌توانند عواملی برای رخ دادن این اتفاق باشند. در هر صورت، نکته آنجاست که برآورد قیمتی از منابع سیارک «آمون ۳۵۵۴» تنها یک تخمین نسبی است که با وجود قطعی نبودن آن در آینده می‌تواند ارزش منابع معدنی فضایی را نشان دهد.

این سیارک فاقد حیات است و لایه‌های مختلفی از منابع معدنی روی آن ذخیره شده‌اند. از طرفی با توجه به نداشتن جو، شرایط منابع آن بسیار مساعد است؛ فاصله تقریبی کمی تا سطح سیارک دارند و دست‌ نخورده هستند. فراوان‌ ترین منابعی که در سطح این سیارک می‌توان مشاهده کرد، ۶ گروه فلزی پلاتینیوم است. درحال‌حاضر، قیمت جهانی پلاتینیوم تنها چند دلار کمتر از ۱۰۰۰ دلار در هر اونس است. موضوعی که سبب می‌شود، این سیارک منبع قابل توجهی برای تامین پلاتینیوم مورد نیاز در کره زمین باشد.

کریس لویکی که رییس شرکت «منابع فضایی» است، می‌گوید: این اجرام آسمانی از زمان شکل‌ گیری خورشید تاکنون در منظومه شمسی شناور هستند و تغییر زیادی نکرده‌اند. به اعتقاد او، پیشرفت‌های اخیر بشر در عرصه رباتیک و هوافضا، راه شرکت‌هایی مانند «منابع فضایی» و «صنایع عمق فضا» را که به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۳م تاسیس شده‌اند، هموار کرده است. به این صورت، به نظر می‌رسد که به زودی می‌توان شروع عصر جدیدی در صنعت معدن جهان را مشاهده کرد.

راه درازی در پیش است

 
با وجود تمامی پیشرفت‌های انجام شده در معدنکاری فضایی، هنوز هم تردیدهای زیادی در این باره پا بر جا است. رضا موسوی، کارشناس اکتشافات معدنی گفت: با توجه به مطالعات و بررسی‌هایی که تاکنون انجام شده، وضعیت منابع معدنی سیارات دیگر در سطح بسیار خوبی است. به عنوان مثال در سطح زمین استخراج از معدنی که عیار مس آن در حدود ۰/۴ درصد باشد، اقتصادی خواهد بود. با این حال می‌توان انتظار داشت که در سطح مریخ یا برخی از سیارات دیگر، به عیار ۱۰ تا ۲۰ هم دست پیدا کرد. از طرفی، میزان ذخایر سیاره‌ها و اجرام آسمانی بسیار بالا است. این موضوع به‌ویژه درباره فلزها و به طور خاص گروه پلاتینیوم مصداق دارد.

با این حال، به اعتقاد موسوی، وجود منابع غنی معدنی، تنها یکی از شرایط مورد نیاز برای معدنکاری است. وی درباره مشکلاتی که هنوز هم بر سر صنعت معدن جهان سنگینی می‌کند، اینگونه سخن می‌گوید: انتقال مواد معدنی از فضا به سطح زمین هزینه‌ها و محدودیت‌های بی‌ شماری دارد که ممکن است صرفه اقتصادی آن را از بین ببرد. با آنکه غنای بسیاری از این منابع در سیارات دیگر، بیشتر است، محدودیت‌های زیادی هم وجود دارد. شرایط جوی در این کرات و مواردی مانند جاذبه هم بر مشکلات خواهد افزود. در حالی که نمی‌توان در فضا حتی با یک خودکار نوشت، دشواری استخراج از معادن را می‌توان تصور کرد. از طرفی حتی اگر استخراج هم امکان پذیر شود، به احتمال زیاد بهره‌ برداری از منابع که حجیم هستند یا مصرف زیادی دارند، از نظر اقتصادی امکان پذیر نخواهد بود و انسان تنها برای تامین منابع و عناصر نایاب و کم‌ مصرف چشم به آسمان خواهد دوخت.

جایگزین معدنکاری فضایی

 
این کارشناس معدنی ادامه می‌دهد: در هر صورت پیشرفت علم می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند و ممکن است در آینده شاهد معدنکاری در فضا هم باشیم. تا آن زمان به نظر می‌رسد که یکی از بهترین گزینه‌های بشر برای دستیابی به منابع معدنی، استفاده از معادن اقیانوسی است؛ چرا که بیشتر منابع معدنی کره‌ زمین و شاید بخش باکیفیت آن در زیر اقیانوس‌ها قرار دارند. هر چند این شیوه معدنکاری که در حال توسعه است، مخاطرات زیست‌ محیطی خاصی دارد و هنوز هم شیوه‌هایی جلوگیری از گسترش آلودگی‌های آن در آب اقیانوس‌ها ابداع نشده‌اند، اما می‌توان انتظار داشت که زودتر از «معدنکاری فضایی» رونق پیدا کند.

کافی است که فناوری و دانش بشر راهی برای کنترل عواقب زیست‌ محیطی آن پیدا کند و به این شکل ضمن دستیابی به منابع طبیعی گرانبها از تخریب محیط هم جلوگیری خواهد شد. در این صورت، به احتمال زیاد، ترجیح بشر به جای استفاده از منابع سیارات دیگر، رفتن به زیر اقیانوس‌هاست.

 
موسوی نتیجه‌ گیری کرد که اگر هم بنا بر استخراج معادن سیاره‌ها و کرات دیگر باشد و بتوان راه‌هایی برای معدنکاری در شرایط ویژه آنها و انتقال مواد استخراج شده به زمین وجود داشته باشد، استفاده از سیارک‌ها نخستین گزینه انسان است. می‌توان گفت که تنها مزیت سیارک‌ها، فاصله کمتر تا کره زمین است و بهره‌ برداری از آنها محدودیت‌ها و شرایط خاص خود را دارند.

- مهدی نیکوئی -

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان