در شرایط فعلی و در حالی که بازار دچار افزایش قیمت‌های هیجانی و غیر‌منتظره شده است، به عقیده اکثر کارشناسان و فعالان با‌سابقه، برای بازارهای صادراتی و داخلی فولاد شرایط مناسب نیست زیرا این خریدها در شرایط ثبات بازار انجام نشده است. همچنین جو روانی در بازار ارز سبب شده اکثر سرمایه‌ها در غیاب دسترسی به ارز، به سمت بازار فولاد سرازیر شود. در این بین اولین محصولی که در سال جدید با افزایش قیمت مواجه شد، آهن اسفنجی بود.اکنون سوال اساسی این است که امسال بازار فولاد چه شکلی خواهد یافت و آیا روند قیمت‌ها افزایشی خواهد بود؟ آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح با تنی چند از کارشناسان این صنعت در مورد وضعیت بازار فولاد کشور و جهان در سال‌جاری و مشکلات پیش‌روی این صنعت است.   

بازار فولاد تابعی از نرخ ارز است

بهرام سبحانی، مدیر‌عامل فولاد‌مبارکه درخصوص وضعیت بازار فولاد در سال‌جاری گفت: امسال این قول را می‌دهیم که موافق افزایش قیمت‌ها از طریق کاهش عرضه یا تولید نیستیم، اما از آنجا که پایه برخی محصولات لازم برای تولید فولاد از جمله مواد‌نسوز و فرو‌آلیاژها وارداتی است، هم قیمت ارز و هم افزایش قیمت‌های جهانی روی آن تاثیر خواهد گذاشت.به گفته وی در طرف دیگر افزایش قیمت ارز، افزایش هزینه‌ها قرار دارد؛ به گونه‌ای که برخی مواد اولیه مصرفی برای تولید با افزایش قیمت‌های زیادی همراه بودند؛ یعنی الکترود گرافیتی که برای فولاد در کوره‌های قوس‌الکتریکی استفاده می‌شود سال گذشته از ۲۵۰۰ دلار تا ۲۵ هزار دلار افزایش یافته است، یعنی در همین بخش هزینه‌ها ۱۰ برابر رشد داشته است.

مدیر‌عامل فولاد‌مبارکه تصریح کرد: همچنین به‌طور مثال چنانچه دستمزدها با رشد ۲۰ درصدی مواجه شود به‌طور قطع بر قیمت تمام‌شده تولید، تاثیر خواهد داشت و شاهد رشد قیمت‌ها خواهیم بود.مدیر‌عامل فولاد‌مبارکه همچنین با اشاره به وضعیت قیمت‌ها در سال‌جاری و زمزمه‌هایی که درباره افزایش قیمت محصولات به گوش می‌رسد، گفت: نمی‌توان قیمت فولاد در سال پیش‌رو را پیش‌بینی کرد، ولی قولی که در این رابطه می‌توانیم بدهیم این است که ما در داخل با کم‌کردن عرضه یا تولید کم محصول فولادی سبب افزایش قیمت نمی‌شویم و بالعکس با رصد بازار تولید را حتی افزایش می‌دهیم.وی با اشاره به وضعیت بازار فولاد در سال گذشته خاطرنشان کرد: در این مدت به دلایل مختلفی از جمله خروج از رکود در صنایع پایین‌دستی فولاد، این بازار قوت گرفت و با تحرک همراه بود و همین باعث شد که نه‌تنها تولید بخش فولاد نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کند، بلکه این بخش برای تغذیه بازار داخلی از مقدار صادرات خود بکاهد.

سبحانی با اشاره به قیمت‌های فولاد در بازار داخلی طی سال گذشته افزود: برعکس سال ۹۵ که به فولادسازان خرده می‌گرفتند چرا قیمت عرضه فولاد ایران در بازارهای جهانی ارزان‌تر از بازارهای داخلی است، سال گذشته قیمت‌ها تثبیت شد و نوسان آن در حد ۳ الی ۴درصد بود و قیمت نهایی فروش ما در داخل از قیمت FOB (تحویل بار کشتی در مبدأ) کشورهای تولیدکننده فولاد در خارج از مرزها پایین‌تر بوده است.وی افزود: حتی در قیمتی که شورای رقابت برای فولاد داخلی تعیین کرد گفته شد که منطبق بر قیمت FOB دریای سیاه باشد که شاهد آن بودیم حتی قیمت داخلی فولاد در هر تن تا ۳۰۰ هزار تومان از قیمت FOB دریای سیاه ارزان‌تر بود.

بازار فولاد با توجه به شرایط ارز در هاله‌ای از ابهام

معاون اقتصادی و مالی فولاد مبارکه نیز در مورد وضعیت صنعت فولاد در ایران گفت: با توجه به شرایط کنونی بازار ارز و شرایط جدید دولت برای نرخ دلار، بازار فولاد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. امیرحسین نادری افزود: در کشور ما برای تولید فولاد مزیت زیادی وجود دارد که بازار پر تقاضا از مهم‌ترین این مزیت‌ها است که به هیچ‌وجه نباید به مشتریان خارجی واگذار شود زیرا بازار ما موتور محرکه صنعت و اشتغال کشور است و باید این زنجیره حفظ شود.

وی با اشاره به تاثیر نرخ دلار بر صادرات فولاد تصریح کرد: هر‌چه قیمت دلار با افزایش مواجه شود مزیت صادراتی این محصول نیز با رشد مواجه خواهد شد که برای محصولات مختلف تفاوت وجود دارد.معاون اقتصادی و مالی فولاد مبارکه در مورد واردات فولاد با توجه به شرایط ارزی در کشور تاکید کرد: با تعیین نرخ ارز از سوی دولت، صنایع مختلف می‌توانند با نرخ تعیین شده واردات انجام دهند.به گفته وی، باید واقع‌بین بود و مشکلات کشور را در داخل برطرف کرد زیرا صنعت یک کاتالیزور نیست، بلکه یک هدف است که می‌تواند به‌دنبال خود؛ اشتغال و استقلال اقتصادی به همراه داشته باشد.

نادری افزود: در ایران حدود ۳۳ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد ایجاد شده که تنها از این میزان، حدود ۲۲ میلیون تن فولاد خام در سال ۱۳۹۶ تولید شده و سهم تولید فولادهای طویل از فولادهای تخت بیشتر است. از طرف دیگر در سال ۹۶ رکورد صادرات شکسته شد و به بالای ۸ میلیون تن رسید و تنها حدود ۴ میلیون تن واردات فولاد داشته‌ایم و این ارقام مصرف ظاهری کشور را به حدود همان مقادیر سال‌های قبل نزدیک کرده است.به گفته وی، روند تولید فولاد در جهان با حضور پررنگ چین در دهه گذشته تحول اساسی یافت و از تولید حدود ۸۰۰ میلیون تن در سال ۲۰۰۰ به تولید ۶/۱ میلیارد تن در سال ۲۰۱۵ رسید.

معاون اقتصادی و مالی فولاد مبارکه تصریح کرد: این رشد به دلایلی از جمله کاهش میزان مصرف فولاد در چین، محدودیت‌های محیط زیستی و متوقف کردن واحدهای فولادی آلاینده، رکود اقتصادی و بعضا کمبود برخی از منابع و مواد اولیه مورد‌نیاز این صنعت کاسته شده است. وی خاطرنشان کرد: اگرچه ظرفیت تولید فولاد در جهان بیش از ۲/۲ میلیارد تن شده ولی حدود ۶/۱ میلیارد تن تولید واقعی فولاد جهان است که نشان‌دهنده ضریب فعالیت ۷۰ درصدی واحدهای فولادسازی در دنیا است.

محرک‌های رشد عرضه و تقاضا در بازار فولاد

نادری در‌باره وضعیت عرضه و تقاضای فولاد در بازار داخلی و خارجی گفت: آنچه مسلم است یکی از محرک‌ها و پیشران‌های اقتصادی کشور بخش مسکن است و هنوز در این حوزه حرکت موثری دیده نشده است، ولی پیش‌بینی می‌شود میزان مصرف فولاد یک روند تدریجی افزایشی داشته باشد و حداکثر میزان مصرف در سال ۱۴۰۴ که برنامه تولید ۵۵ میلیون تن است، به حدود ۳۳ میلیون تن برسد و حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون تن نیز به صادرات اختصاص یابد. البته نکته حائز اهمیت لزوم توسعه بخش انرژی، آب و حمل‌ونقل‌ دریایی، ریلی و جاده‌ای است تا بتوان به اهداف مورد نظر دست یافت.

وی با اشاره به ظرفیت تولید و مصرف فولاد در ایران افزود: در سطح جهانی نیز روند کند ولی افزایش تولید فولاد ادامه داشته و مقدار مصرف جهانی بیشتر خواهد شد، به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۸ این مصرف به حدود ۱۶۵۰ میلیون تن می‌رسد و چون محدودیت‌هایی برای چینی‌ها در تولید به وجود آمده و مصرف آن کشور افزایش یافته و در سال‌های بعد نیز ادامه خواهد داشت، پیش‌بینی رشد حداقل ۲ درصدی برای هر سال در آینده وجود دارد.به گفته معاون اقتصادی و مالی فولاد مبارکه، بعد از چین، هند سیاست تولید فولاد خود را به شدت دنبال می‌کند و تولید حدود ۱۰۰ میلیون تنی خود را تا سال ۲۰۲۵ به حداقل دو برابر افزایش خواهد داد و این می‌تواند تهدید جدیدی برای سایر کشورها به خصوص در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد. بر اساس شواهد موجود می‌توان نتیجه گرفت که قیمت‌های جهانی، روند کاهشی قابل توجهی نخواهد داشت و بهبود در بازار فولاد را در حداقل ۳ سال بعد مشاهده خواهیم کرد.

  ۶ چالش حوزه فولاد در جهان

وی به چالش‌های پیش روی صنعت فولاد اشاره کرد و افزود: چالش‌های جهانی فولاد در ۶ موضوع خلاصه می‌شود که از آن جمله می‌توان به چالش زیست‌محیطی اشاره کرد؛ به گونه‌ای که فولادسازان دنیا به شدت درگیر کنترل و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی شده‌اند، به‌گونه‌ای که حجم زیادی از طرح‌های قبلی آنها متوقف شده و طرح‌های جدید با سختگیری زیادی از سازمان‌های جهانی روبه‌رو هستند. نادری تاکید کرد: ظرفیت مازاد تولید فولاد از دیگر دغدغه‌های صنعت فولاد در جهان است و تعادل عرضه و تقاضا، نهایتا بعضا باعث غیرواقعی شدن قیمت‌های جهانی فولاد می‌شود. به گفته وی، کیفیت پایین مواد اولیه از دیگر چالش‌های صنعت فولاد در سطح جهان است و این باعث شده از یک طرف مشکلات زیست‌محیطی را به همراه داشته باشد و همچنین باعث افزایش قیمت تمام‌شده محصولات شود و حاشیه سود این صنعت را کاهش دهد.

معاون اقتصادی و مالی فولاد مبارکه کمبود انرژی و الکترود در دنیا را از جمله دغدغه‌های دیگر در صنعت فولاد برشمرد و تصریح کرد: افزایش حجم ذخایر قراضه در دنیا به‌خصوص در چین و همچنین محدودیت‌های زیست محیطی موجب مصرف بیشتر انرژی و الکترود در جهان شده و محدودیت تولید انرژی باعث مشکلاتی در این صنعت در آینده خواهد شد. وی افزود: کمبود سنگ آهن، کنسانتره، گندله با کیفیت، مشکلات در تامین پایدار آب، برق و گاز، فقدان توسعه در صنعت حمل و نقل جاده‌ای، ریلی و دریایی و اسکله‌ها، نبود تناسب در تعرفه‌های صادراتی و وارداتی مطابق با شرایط روز اقتصادی در حمایت از صنعت داخلی و تسهیلات بانکی با بهره بالا، باعث هزینه‌های مالی سنگین در این صنعت شده است. نادری همچنین خروج تدریجی شرکت‌های معدنی از مسیر اصلی خود برای تولید فولاد و از بین رفتن توازن در زنجیره تولید فولاد را چالش‌های این صنعت در ایران دانست.

قیمت فولاد ایران ارزان‌تر از نرخ‌های جهانی

مدیر عامل فولاد یزد نیز در مورد وضعیت بازار فولاد در سال جاری گفت: هم اکنون بیشتر مولفه‌های بازار فولاد از جمله سطح تقاضا، افزایشی و از رشد مطلوبی در اغلب نقاط دنیا برخوردار بوده است.بهادر احرامیان با اشاره به اینکه در چین و سایر نقاط دنیا شاهد رشد خوبی در میزان مصرف فولاد هستیم، افزود: به علت افزایش قیمت مواد اولیه و انرژی، احتمال تغییر شرایط به دلایلی از جمله تداوم رشد اقتصاد چین بر اساس روال فعلی و همچنین جنگ تعرفه‌ای ترامپ که از مهم‌ترین‌ گزینه‌ها تا پایان سال ۲۰۱۸ است، وجود دارد.

به گفته وی، حدود ۲۰ سالی است که دنیا جنگ تجاری به خود ندیده و نخستین بار پس از این مدت شاهد این جنگ هستیم که باید منتظر تاثیر آن بر بازار فولاد باشیم.مدیر عامل فولاد یزد همچنین در مورد وضعیت بازار فولاد داخل تصریح کرد: در سال پیش رو طرح‌های فولادی که ناشی از تحریم‌های بین‌المللی متوقف‌شده بودند تکمیل شده و به بهره‌برداری خواهند رسید.وی تاکید کرد: در راستای توسعه صنعت فولاد باید بتوانیم بستر مناسبی برای ایجاد بازارهای صادراتی ایجاد کنیم تا طرح‌های باقی مانده‌ای که قرار است در سال جاری به بهره‌برداری برسند از توجیه اقتصادی برخوردار شوند.

احرامیان در مورد موانع پیش‌روی صنعت فولاد کشور در سال جاری گفت: بازگشت تحریم‌ها ناشی از اتخاذ سیاست‌های رئیس‌جمهوری آمریکا می‌تواند تاثیر منفی روی طرح‌ها و اهداف شرکت‌های فولادی داشته باشد.وی با اشاره به اینکه ایران از ارزان‌ترین فولاد دنیا برخوردار است، افزود: به علت مازاد عرضه هم‌اکنون از لحاظ قیمتی فاصله زیادی با بازارهای جهانی داریم که با افزایش نرخ ارز این تفاوت بیشتر می‌شود.مدیر‌عامل فولاد یزد نرخ ارز و قیمت‌های جهانی را از عوامل اساسی تاثیر‌گذار بر قیمت‌های داخلی دانست و تاکید کرد: اینکه سطح این قیمت‌ها به سطح جهانی برسد جای تردید وجود دارد.

وی به تفاوت‌های میان بخش خصوصی و دولتی اشاره کرد و افزود: خصوصی‌سازی واقعی در کشور تا‌کنون صورت نگرفته و رقابت میان دو بخش ناعادلانه است و به بخش خصوصی و دولتی باید به یک دید نگاه شود.احرامیان تصریح کرد: طی سال گذشته در زمینه مصرف ورق گرم (مقاطع عریض) با رشد بسیار خوبی بین ۱۳ تا ۱۴ درصد در بازار داخل مواجه بودیم. کشور ما طی سال ۲۰۱۷ حدود ۲۱ میلیون و ۷۲۶ هزار تن فولاد خام را تولید کرده و توانسته رشد ۴/۲۱ درصدی را در مقایسه با سال قبل از آن به ثبت برساند. پس از این میزان رشد، ایران با یک رتبه رشد جهانی توانست عنوان سیزدهم تولید‌کننده فولاد جهان را به ثبت برساند.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان