صنعت فولاد با گذر از دومین سال رکود در حالی چالش‌های مختلفی را پشت‌سر می‌گذارد که به نظر می‌رسد بحث کیفیت یکی از چالش‌های اساسی این صنعت باشد.

کیفیت محصولات فولادی و افت احتمالی آنها طی نزدیک به دو سال گذشته از آنجا خود را به شکل چالشی جدی مطرح می‌کند که فولادسازان با مشکلاتی مانند کمبود نقدینگی و اعمال تحریم‌های بین‌المللی مواجه بوده‌اند. در نظر گرفتن همین دو عامل کافی است تا موانعی که بر سر راه تولید کیفی محصولات فولادی قرار می‌گیرند جدی به نظر برسند. مشکلات یاد شده اما در شرایطی طی نزدیک به دو سال گذشته وجود داشته‌اند که فولادسازان به‌‌رغم حاشیه سود پایین و همچنین بازاری راکد، مجبور به حفظ تولیدات خود بوده‌اند. حال با در نظر گرفتن تمام این موارد این سوال مطرح می‌شود که فولادسازان چگونه به تولید ادامه داده‌اند؟ آیا فولادسازان برای جبران زیان‌های خود یا کاهش هزینه‌های تولید از کیفیت محصولات خود مایه گذاشته‌اند تا بتوانند سرپا باقی بمانند؟

نظر کارشناسان در رابطه با سوال‌های مطرح‌شده متفاوت است، برخی کارشناسان عقیده دارند با توجه به تحریم‌های اعمال شده بر صنعت ایران، تکنولوژی تولید در خطوط تولید فولاد قدیمی شده است، اتفاقی که خواه ناخواه بر کیفیت محصولات تولیدی اثر می‌گذارد.

در کنار این کارشناسان برخی دیگر عقیده دارند قدیمی بودن تکنولوژی‌های تولید دلیلی بر کیفی نبودن تولیدات فولادسازان نیست و از سویی به راحتی نمی‌توان گفت که تولیدکنندگان فولاد در کیفیت خود را قربانی کاهش قیمت‌ها یا رکود بازار کرده‌اند. در این میان اگرچه سازمان ملی استاندارد متولی اصلی نظارت بر کیفیت محصولات تولیدی فولادسازان است، اما در این گزارش تلاش شده است تا روند تغییرات احتمالی در محصولات فولادی در گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان این حوزه بررسی شود.

آیا کیفیت فولاد افت داشته است؟

افت کیفیت محصولات فولادی در دوران رکود و افت قیمت‌ها اگرچه احتمالی است که از سوی برخی کارشناسان مطرح می‌شود، اما دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد عقیده دارد کیفیت محصولات فولادی نمی‌تواند کاهش پیدا کند و از سویی انتظار فروش آنها نیز وجود داشته باشد، زیرا فولاد در دسته کالاهایی قرار دارد که از استانداردهای ملی و جهانی خاصی تبعیت می‌کند.

رسول خلیفه سلطان در ادامه می‌گوید: نزدیک به 80 درصد از محصولات فولادی در کارخانه‌های بزرگ کشور تولید می‌شوند که عملا نمی‌توانند از کیفیت خود بکاهند، بخش خصوصی نیز قادر به کاهش کیفیت برای کاهش هزینه‌های تولید نخواهند بود، زیرا آنها نیز از استانداردهایی مشابه تولیدکنندگان بزرگ استفاده می‌کنند. تاکید خلیفه سلطان بر کاهش نیافتن کیفیت محصولات فولادی در دوران رکود در حالی است که تولیدکنندگان برای کاستن از هزینه‌های خود در شرایطی که قیمت‌ها با کاهش شدید همراه هستند و تقاضایی هم در بازار وجود ندارد، راهکارهایی را اتخاذ می‌کنند، حال یکی از راهکارهای موجود کاهش کیفیت محصولات تولیدی به منظور کاهش هزینه‌های تولید است.

خلیفه‌سلطان در این زمینه می‌گوید: اتفاقی مانند افت قیمت‌ها، رشد بهای تمام‌شده و کاهش سود واحدهای تولیدی عملا کارخانه‌های فولاد را به سمت ورشکستگی برده است، به این معنا که در چنین شرایطی کاهش کیفیت رخ نمی‌دهد، بلکه تعطیلی اتفاق می‌افتد. دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد عقیده دارد در چنین شرایطی با متعادل کردن قیمت‌گذاری و تقسیم سود در زنجیره فولاد می‌توان به بهبود شرایط و جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌ها امیدوار بود، به این ترتیب نه تولیدات در خطر خواهند بود و نه کیفیت محصولات.

کیفیت قربانی خواهد شد

اما در شرایطی که دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد به کاهش کیفیت محصولات فولادی در دوران رکود عقیده‌ای ندارد، یک کارشناس صنعت فولاد عقیده دارد در شرایطی که حاشیه سود در کمترین سطح خود قرار می‌گیرد، کیفیت قربانی خواهد شد. مهدی سرلک در این زمینه می‌گوید: در چنین شرایطی اگر کیفیت با افت هم همراه نشود، به شکلی که در زمان صعودی بودن قیمت‌ها به آن توجه می‌شده، مورد توجه نخواهد بود. سرلک در توجیه اظهارات خود می‌گوید: وقتی حاشیه سود پایین بیاید، خطوط تولید نوسازی نمی‌شوند در چنین شرایطی از دستگاهی که 5 سال قبل خریداری شده و طی این مدت نیز بدون نوسازی مدام در حال تولید بوده است، نمی‌توان انتظار داشت که محصولی مانند روز اول تحویل بدهد.

او نیز در ادامه به خطر ورشکستگی کارخانه‌ها در شرایطی مانند حالا که کمبود نقدینگی و رکود همزمان شده‌اند اشاره می‌کند و می‌گوید: در چنین شرایطی به دلیل دور ماندن کارخانه‌های فولادسازی از تکنولوژی تولید و قطع ارتباط آنها با دنیا، خطر از دور خارج شدن آنها را تهدید خواهد کرد.

با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد شرکت‌هایی وجود دارند که به دلیل حضور در بورس و لزوم پاسخگویی به سهامداران خود، به دنبال کاهش هزینه‌ها و کسب سود هستند، بنابراین در شرایطی که تولید آنها با مشکل همراه می‌شود و از طرفی حمایت‌ لازم و کافی نیز از آنها صورت نمی‌گیرد، هراتفاقی برای حفظ تولید ممکن خواهد بود.

یک کارشناس دیگر در حوزه فولاد اگرچه با قدیمی شدن تکنولوژی تولیدات و به روز نشدن آنها در دوران تحریم و کمبود نقدینگی موافق است، اما از سویی عقیده دارد این دو اتفاق دلیلی بر افت کیفیت تولیدات فولادی نخواهد بود. کیوان پورشب با تاکید بر این نکته که ممکن است امروز ما از روش‌ها و تکنولوژی‌های جدید تولید در دنیا یا چین (به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد) دور باشیم، می‌گوید: نه تنها از کیفیت محصولات ما کم نشده است، بلکه چنانچه سیاست‌های حمایت از تولید داخل بر اساس اقتصاد مقاومتی به کار گرفته شود، قادر به تولید محصولاتی با کیفیت بالاتر نیز خواهیم بود. او در ادامه تاکید می‌کند: درست است که عدم دسترسی به تکنولوژی‌های جدید هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد، اما لزوما از کیفیت آن نمی‌کاهد.

پورشب از سویی عقیده دارد فولاد اصولا کالایی نیست که بتوان از کیفیت آن کاست. او در ادامه می‌گوید:‌ از طرفی با توجه به اینکه نزدیک به 90 درصد محصولات فولادی در ایران با تغذیه از مواد معدنی مانند سنگ آهن ساخته می‌شوند، امکان دخل و تصرف در کیفیت تقریبا از بین می‌رود این در حالی است که در روش تولید با قراضه، مانند آنچه در ترکیه رخ می‌دهد، امکان دستکاری در کیفیت محتمل‌تر خواهد بود. با این وجود سرلک عقیده دارد کیفیت می‌تواند از ناحیه مواد اولیه‌ای که به کشور وارد می‌شود یا روش‌های تولید فولاد، آسیب‌پذیر باشد، چراکه میان شمش وارداتی 250 دلاری چینی با شمش وارداتی 320 دلاری کره‌ای و محصول نهایی آن تفاوت‌هایی وجود خواهد داشت.

با تمام این تفاسیر در نهایت پورشب عقیده دارد در دورانی که رکود بر صنعت فولاد کشور حاکم بوده است، نه تنها از کیفیت تولیدات فولادی کشور کاسته نشده است، بلکه چرخ تولید نیز مانند قبل در حرکت بوده و حتی طرح‌هایی هم افتتاح شده‌اند. او در توضیح بیشتر می‌گوید: اما به هر حال کاهش هزینه‌های تولید باعث تمدد وضعیت فعلی رکود خواهد شد زیرا می‌تواند تنفس ایجاد کند.

این کارشناس صنعت فولاد با اشاره به اینکه نرخ نهاده‌های تولید در ایران نسبت به کشورهای منطقه پایین‌تر است می‌گوید: به هرحال قیمت فولاد و کاهش هزینه‌های تولید تنها تابعی از کیفیت نیست و موارد زیادی در آن دخل و تصرف دارد که با کنترل آنها می‌توان هزینه‌های تولید را کاهش داد. پیشنهاد او در این زمینه حمایت دولت از فولادسازان از طریق کنترل هزینه‌های تولید و کمک همزمان به افزایش کیفیت محصولات تولیدی آنها است تا به این ترتیب دوران رکود با کمترین نوسان کیفی پشت سر گذاشته شود؛ زیرا در آینده‌ای نه چندان دور و در روزهایی که حذف تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران آغاز شود، صادرات محصولاتی که بتوانند در بازارهای جهانی جایگاه خوبی داشته باشند، از برنامه‌های اصلی فولادسازان خواهد بود.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان