هزینه معدنکاری در سطح کره ماه کمتر از تکمیل بزرگترین پروژه‌های تولید گاز از ذخایر زیرزمینی است. این موضوع که نتایج یک تحقیق علمی است، در همایش اخیر سازمان ناسا مطرح شد؛ همایشی که مدیران و دانشمندان نجوم جهان در آن حضور داشتند.

به گزارش استیل پدیا، یک ماموریت به «سیریز»، از نزدیکترین سیارک‌های کره زمین، که مساحت آن ۴۰ درصد از خاک ایران است و ۴۱۴میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد، ممکن است هزینه‌ای برابر با ۲۷میلیارد دلار داشته باشد. این هزینه برای پرتاب ۱۰ راکت برای حمل تجهیزات مورد نیاز، استخراج فلزات و آب و ساخت یک پایگاه شناور در مدار این سیارک برای فرآوری مواد خام صرف خواهد شد.

 
این برآورد هزینه به‌وسیله فارغ‌ التحصیلان دانشگاه «نیو ساوث ولز» استرالیا و با همکاری سازمان ملی هوانوردی و فضایی این کشور انجام شده است. آنها برای ملموس‌تر کردن تخمین خود، ساخت ایستگاه معدنکاری فضایی را با پروژه گازی «چورون کورپ جورجن» مقایسه کردند؛ پروژه‌ای که هزینه اجرای آنها ۵۴میلیارد دلار است (۲برابر هزینه ایجاد پایگاه معدنکاری در سیارک سیریز). هزینه راه‌اندازی یک پایگاه دائمی در سطح کره ماه هم ۹میلیارد دلار برآورد شده است. ضمن آنکه سفرهای بعدی برای انتقال مواد معدنی و هر کدام از ماموریت‌های آن تنها بین ۵۰ تا ۱۰۰میلیون دلار هزینه خواهد داشت.

 
بیان چنین ادعایی باعث شد که بسیاری از رسانه‌ها و مطبوعات تخصصی اقتصاد و نجوم به بررسی آن بپردازند که شاید یکی از مشهورترین آنها هفته‌نامه «اکونومیست» بوده باشد. در هر صورت و حتی اگر برآوردهای اعلام شده، اشتباه باشند، به نظر می‌رسد که راه بشر در حال هموار شدن برای سفرهای فضایی است؛ سفرهایی که از سال ۱۹۷۰م متوقف شده‌اند. با این حال، این احتمال وجود دارد که تا چند دهه آینده و کاهش ذخایر معدنی سطح زمین، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران معدنی جهان به‌تدریج نگاه جدی‌تری به منابع خارج از جو داشته باشند.

سرمایه‌ گذاران باید قانع شوند

 
رن فرادت، مدیر مهندسی و علمی ناسا در این همایش گفت: سرمایه‌ گذاران وجود دارند. در فضا هم منابع مالی و معدنی قابل‌ توجهی وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد. با این حال، باید با انجام تحقیقات بیشتر و روشن کردن موضوع برای سرمایه‌ گذاران، آنها برای همکاری ترغیب کرد. آنها باید بدانند که چه اندازه سود احتمالی آنها خواهد بود و چه ریسک‌هایی را باید بپذیرند.

 
بسیاری از کارشناسان معتقدند که قانونگذاری برای معدنکاری فضایی یکی از عواملی است که باعث می‌شود، آینده‌ای روشن برای این رویای بشر، تحقق یابد. وب‌سایت خبری-تحلیلی «نیوزیلند هرالد» یکی از رسانه‌هایی است که چند ماه قبل به‌ طور مفصل به بررسی نقش این قانونگذاری در آینده معدنکاری فضایی پرداخته است. بنا به ادعای این وب‌سایت، در این صورت، ضمن آنکه دولت‌ها به‌طور جدی‌تری در این پروژه‌ها مشارکت خواهند کرد، سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خصوصی هم آمادگی خود را اعلام خواهند کرد.

 
از طرفی، هنوز هم باید فناوری‌های ساخت فضاپیماها و راکت‌ها بهبود پیدا کند. اگر بتوان فضاپیمایی ساخت که یکبار مصرف نباشد و بتوان از آن در سفرهای مختلف استفاده کرد، هزینه‌های معدنکاری کاهش بسیاری خواهد یافت. از طرف دیگر هنوز هم منابع کره‌ زمین پاسخگوی نیازهای بشر است و تا زمانی که میزان ذخایر روی زمین کاهش نیابد، بهره‌برداری از منابع سیاره‌ها و سیارک‌های دیگر به صرفه نیست. دانشمندان و سخنرانان مختلف حاضر در همایش ناسا، بین ۲۰ تا ۵۰ سال آینده را، زمان احتمالی و امکانپذیر معدنکاری در فضا دانستند.

 
با این حال، هنوز پیدا کردن سرمایه‌ گذارانی که برای تامین مالی چنین پروژه‌هایی ابراز آمادگی کنند، دشوار است؛ هر چند تعدادی از شرکت‌های اروپایی، امریکایی و استرالیایی در حال تحقیق روی فراهم‌سازی شرایط معدنکاری فضایی هستند.

هنوز راه‌حلی قطعی ارائه نشده

 
هر روز خبری جدید از پیشرفت‌های بشر در حوزه هوافضا و معدنکاری به گوش می‌رسد که امیدها را برای تلفیق این ۲ حوزه افزایش می‌دهد. با این وجود، شاید نیاز باشد که چند دهه دیگر هم صبر کرد. رضا موسوی، کارشناس اکتشافات معدنی گفت: با توجه به مطالعات و بررسی‌هایی که تاکنون انجام شده، وضعیت منابع معدنی سیارات دیگر در سطح بسیار خوبی است. به‌عنوان مثال در سطح زمین استخراج از معدنی که عیار مس آن در حدود ۰/۴درصد باشد، اقتصادی خواهد بود. با این حال می‌توان انتظار داشت که در سطح مریخ یا برخی از سیارات دیگر، به عیار ۱۰ تا ۲۰ هم دست پیدا کرد.

از طرفی، میزان ذخایر سیاره‌ها و اجرام آسمانی بسیار بالا است. این موضوع به‌ویژه درباره فلزها و به‌ طور ویژه گروه پلاتینیوم مصداق دارد.

 
با این حال، به اعتقاد موسوی، وجود منابع غنی معدنی، تنها یکی از شرایط مورد نیاز برای معدنکاری است. وی درباره مشکلاتی که هنوز هم بر سر صنعت معدن جهان سنگینی می‌کند، اینگونه سخن می‌گوید: انتقال مواد معدنی از فضا به سطح زمین هزینه‌ها و محدودیت‌های بی‌شماری دارد که ممکن است صرفه اقتصادی آن را از بین ببرد. با آنکه غنای بسیاری از این منابع در سیارات دیگر، بیشتر است، محدودیت‌های زیادی هم دارد.

 
شرایط جوی در این کرات و مواردی مانند جاذبه هم بر مشکلات خواهد افزود. در حالی که نمی‌توان در فضا حتی با یک خودکار نوشت، دشواری استخراج از معادن را می‌توان تصور کرد. از طرفی حتی اگر استخراج هم امکانپذیر شود، به احتمال زیاد بهره‌ برداری از منابع که حجیم هستند یا مصرف زیادی دارند، از نظر اقتصادی امکانپذیر نخواهد بود و انسان تنها برای تامین منابع و عناصر نایاب و کم‌ مصرف چشم به آسمان خواهد دوخت.

معدنکاری دریایی در اولویت

 
به گفته این کارشناس معدنی در هر صورت پیشرفت علم می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند و ممکن است در آینده شاهد معدنکاری در فضا هم باشیم. تا آن زمان به نظر می‌رسد که یکی از بهترین گزینه‌های بشر برای دستیابی به منابع معدنی، استفاده از معادن اقیانوسی است؛ چراکه بیشتر منابع معدنی کره‌زمین و شاید بخش باکیفیت آن در زیر اقیانوس‌ها قرار دارند. هر چند این شیوه معدنکاری که در حال توسعه است، مخاطرات زیست‌ محیطی خاصی دارد و هنوز هم شیوه‌هایی جلوگیری از گسترش آلودگی‌های آن در آب اقیانوس‌ها ابداع نشده‌اند، اما می‌توان انتظار داشت که زودتر از «معدنکاری فضایی» رونق پیدا کند.

 
کافی است که فناوری و دانش بشر راهی برای کنترل عواقب زیست‌ محیطی آن پیدا کند و به این شکل ضمن دستیابی به منابع طبیعی گرانبها از تخریب محیط هم جلوگیری خواهد شد. در این صورت، به احتمال زیاد، ترجیح بشر به جای استفاده از منابع سیارات دیگر، رفتن به زیر اقیانوس‌هاست.

 
موسوی نتیجه‌گیری کرد که اگر هم بنا بر استخراج معادن سیاره‌ها و کرات دیگر باشد و بتوان راه‌هایی برای معدنکاری در شرایط ویژه آنها و انتقال مواد استخراج شده به زمین وجود داشته باشد، استفاده از سیارک‌ها نخستین گزینه انسان است. می‌توان گفت که تنها مزیت سیارک‌ها، فاصله کمتر تا کره زمین است و بهره‌برداری از آنها محدودیت‌ها و شرایط خاص خود را دارند.

- مهدی نیکوئی -

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان