سیستم حمل‌ونقل یکی از بخش‌های مهم در حوزه معدن و صنایع معدنی است.

انتقال مواد معدنی و هزینه‌ای که به این منظور پرداخت می‌شود اثر بسیاری روی قیمت تمام شده محصول دارد. به همین دلیل نیاز است تا زیرساخت‌های لازم برای سیستم حمل‌ونقل تامین شده تا علاوه بر کاهش هزینه‌های حمل‌ونقلی، جابه‌جایی مواد معدنی تسریع شود. به گفته کارشناسان و فعالان معدنی سیستم حمل‌ونقل مواد معدنی همواره با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو بوده است.

تحریم‌های بین‌المللی یکی از مواردی است که سبب شده تا جابه‌جایی مواد معدنی از طریق راه‌های آبی با مشکل مواجه شده و برخی از شرکت‌های خارجی اجازه ورود به آب‌های آزاد ایران را نداشته باشند و به ناچار محموله خود را به بندر دیگری فرستاده و از آنجا به ایران ارسال کنند و مشکلاتی همچون افزایش مدت‌ زمان بارگیری و تحویل کالا را به وجود آورند. اما اکنون با برداشته شدن تحریم‌ها شاهدیم که شرکت‌های بزرگ کشتیرانی جهان تمایل خود را برای همکاری و ورود به بنادر ایران اعلام کرده‌اند.

 
اگر این شرکت‌ها قصد ورود به بخش معدن و جابه‌جایی محصولات معدنی را داشته باشند، شاهد تسهیل در امور صادرات و واردات محصولات معدنی به کشور خواهیم بود. با توجه به شرایط جغرافیایی ایران می‌تواند به شاهراه حمل‌ونقل برای کشورهای منطقه تبدیل شده و ترانزیت محصولات معدنی کشورهای همسایه از طریق بنادر ایران انجام شود. در این زمینه نظر تعدادی از کارشناسان و فعالان معدنی را جویا شدیم که می‌خوانید:

 
گسترش فعالیت بنادر ایران

 
محمد حسین داجمر، مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران درباره حضور ۱۱ شرکت کشتیرانی جهان و اینکه بعد از رفع تحریم‌ها چه افقی پیش روی حمل‌ونقل مواد معدنی باز می‌شود گفت: در حال حاضر عمده کشتی‌هایی که برای حمل‌ونقل مواد معدنی به بندرهای ایران وارد می‌شوند کشتی‌هایی در اندازه‌های «پاناماکس» با گنجایشی بین ۷۰ تا ۸۰ هزار تن است. از طرفی کاهش رشد اقتصادی کشور چین، که به صورت هدفمند آن را دنبال می‌کند باعث کاهش قیمت جهانی سنگ‌ آهن در جهان شده و صادرات ایران را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

وی ادامه داد: هم‌ اکنون با برداشته شدن تحریم‌ها محدودیت‌ها برای محصولات ایرانی باید رفع شود اما رکود اقتصاد جهانی بر بخش معدن نیز تاثیرگذار خواهد بود و بندر عباس در جنوب و دیگر بنادر آمادگی پذیرش مواد معدنی را دارد. همچنین یکی دیگر از برنامه‌هایی که در دستور کار قرار دارد استفاده از بندر چابهار برای بارگیری محصولات معدنی است و امید است که بتوان با برداشته شدن تحریم‌ها فعالیت‌های این بنادر را توسعه داده و ترانزیت مواد معدنی کشورهای همسایه مانند افغانستان از طریق بنادر ایران انجام شود.

مزیت شرکت‌های بزرگ کشتیرانی

 
سید احمد مشکانی، کارشناس و فعال معدنی نیز بر این باور است که ورود شرکت‌های بزرگ کشتیرانی ۲ مزیت برای حمل مواد معدنی دارند. او گفت: یکی از امتیازات یا مزیت‌های استفاده از کشتی‌های بزرگ باربری برای جابه جایی مواد معدنی ایجاد شرایط رقابتی برای تعیین قیمت است که احتمال کاهش یافتن نرخ‌ها را به وجود می‌آورد. دومین امتیاز استفاده از این کشتی‌ها تسریع در عملیات بارگیری به دلیل تجهیزات مدرن موجود در این کشتی‌هاست.

 
او ادامه داد: شرکت‌های بزرگ کشتیرانی برای اطمینان خاطر از فعالیت‌های خود و همچنین جلب اعتماد صاحبان محصولات، فعالیت‌ها و کشتی‌های خود را بیمه کرده و با در اختیار داشتن جایگاه ویژه و برنامه‌ ریزی‌های بلند مدت میزان هزینه‌ها را برای شرکت به حداقل می‌رسند.

تکمیل زیرساخت‌های حمل‌ونقل

 
صادق محمد صادقی، رییس هیات مدیره شرکت «مسینا کاوش» و از فعالان بخش خصوصی معدن درباره آثار رفع تحریم‌ها روی حمل‌ونقل دریایی مواد معدنی  گفت: بدون شک رفع تحریم‌ها باعث حضور کشتی‌های خارجی برای حمل و نقل مواد معدنی می‌شود. با این حال در زیرساخت‌های حمل و نقل دریایی به‌ ویژه برای مواد معدنی کمبودهای فراوانی وجود دارد که می‌توان به چند مورد از آنها اشاره کرد.

 
وی گفت: بندرهای ایران ظرفیت بارگیری برای کشتی‌های بزرگ را ندارند و لازم است تا اسکله‌های عمیق احداث شده تا امکان فعالیت برای کشتی‌های بزرگ و پهن پیکر مهیا شود. در بنادر بزرگ جهان برای حمل‌ونقل مواد معدنی از سیستم شوتینگ پیشرفته استفاده می‌کنند که هم آلایندگی را به حداقل رسانده و هم سرعت کار را افزایش می‌دهد.

 
صادقی افزود: نبود هماهنگی بین حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی با حمل‌ونقل دریایی یکی از ضعف‌های اصلی است که سبب شده تا عملیات بارگیری بیشتر کشتی‌ها در زمان تعیین شده انجام نشود و در نتیجه هزینه دموراژ را به صادرکننده محموله تحمیل کند.

او گفت: بندرهای صادراتی مواد معدنی به شکل اختصاصی در بندرعباس قرار گرفته و عمده محموله مواد معدنی به شکل کانتینری جابه جا می‌شود. یکی از مشکلات اساسی درباره زیرساخت‌ها برای بخش خصوصی کم بودن فضای درنظر گرفته شده برای انباشت (دپو) محموله است که علاوه بر افزایش فضا برای نگهداری مواد معدنی باید مکانیزه شود.

 
این فعال معدنی معتقد است حجم کم و بارهای پراکنده مواد معدنی که متعلق به فعالان بخش خصوصی است سبب شده یک کشتی حاوی چند محموله از گروه‌های مختلف باشد که این موضوع به ضعف بخش خصوصی در تولید و حمل‌ونقل و بازرگانی برمی‌گردد.

بیشتر کشتی‌ها چینی هستند

 
اما فرزاد طاهری، مدیرعامل شرکت «زرسا سنگ زاگرس» و بهره‌ بردار معدنی نظر متفاوتی درباره وضعیت حمل‌ونقل مواد معدنی از طریق آب‌های آزاد داشت گفت: حمل‌ونقل مواد معدنی آنچنان دست و پا گیر نبوده و بیشتر مشکلات در بخش‌های دیگر است که با توجه به تغییر شرایط سیاسی و برداشته شدن تحریم‌ها امید به رفع آنها بیشتر شده است.

 
او در ادامه گفت: مقصد بخش عمده‌ای از مواد معدنی ایران کشور چین است. بنابراین موضوع کشتی‌های چینی مستقیم در بندر رجایی شهر پهلو گرفته و برای بازگشت با هزینه‌های بسیار کم با را به مقصد می‌رسانند. به عنوان مثال سنگ‌آهن از بندر رجایی شهر تا بنادر مهم چین هزینه‌ای ۲۰ دلار یا حتی در برخی موارد ۱۰دلاری دارد. اما هزینه انتقال یک تن سنگ‌ آهن از خواف سنگان تا بندر رقمی حدود ۵۶هزار تومان است.

طاهری افزود: بیشترین هزینه حمل‌ونقل مواد معدنی مربوط به بخش ریلی و جاده‌ای است که باید زیرساخت‌های مناسب را برای آن آماده کرد. هزینه حمل دریایی مواد معدنی حتی اگر ۵۰درصد کاهش پیدا کند تاثیر چندانی روی قیمت تمام شده محصول نخواهد داشت؛ بلکه کاهش هزینه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای است که می‌تواند به صاحبان محموله‌ها کمک کرده وهزینه نهایی آنها را کاهش دهد.

 
وی با اشاره به اینکه برداشته شدن تحریم‌ها کمک بزرگی برای رفع مشکلات معدنی‌هاست، اظهار کرد: رفع تحریم‌های بانکی و انتقال مستقیم پول حاصل از صادرات مواد معدنی یکی از اتفاق‌های خوب برای سرمایه‌ گذاران و فعالان معدنی است.

از طرفی ایران به دلیل برخورداری از شرایط خاص جغرافیایی، می‌تواند به شاهراه حمل‌ونقل کل منطقه تبدیل شود و بدین شکل خطوط ریلی، راه‌ها و ناوگان حمل‌ونقل مجهز با قیمتی پایین تر محموله‌ها را جابه‌جا می‌کنند.

 
طاهری بیان کرد: ورود سرمایه‌ گذار برای وارد کردن ماشین‌ آلات نوین از دیگر مواردی است که منجر به کاهش هزینه تولید و قیمت تمام شده محصول نهایی می‌شود. همچنین اگر بازار اروپا و امریکای شمالی نیز روی خوش به بازار ایران نشان دهند باعث تحولی بزرگ در وضعیت کنونی بازار مواد معدنی و معدنکاری ایران می‌شود. اما رسیدن به تمامی موارد یاد شده در بلند مدت امکانپذیر است و شاید افقی ۱۰ ساله را طلب کند.

معدن جایگزین نفت

 
احمد حمامی تتماج، کارشناس اکتشاف و فعال بخش خصوصی نیز درباره آثار پساتحریم روی فعالیت‌های معدنی و حمل ونقل دریایی مواد معدنی گفت: برداشته شدن تحریم‌های بین‌ المللی باعث بازشدن دروازه‌های ایران را به روی جهان کسب و کار، تجارت جهانی و افزایش سرمایه‌ گذاری شده است. در بخش معدن نیز با توجه به سیاست دولت برای خارج شدن از صادرات تک قطبی و اجرای اصل ۴۴ و برنامه بلند مدت ۵ ساله باید به سمت صادرات غیرنفتی روی آورد که در این میان معدن به دلیل سود آور بودن و سرعت بازگشت سرمایه در صنایع معدنی می‌تواند جایگزین مناسبی برای نفت و درآمدهای حاصل از آن باشد.

اکنون زمان خرید و سرمایه‌ گذاری در بخش معادن است.او درباره حضور شرکت‌های بزرگ کشتیرانی در ایران نیز گفت: همواره افزایش شرکت‌های جدید باربری به نوعی باعث ایجاد فضای رقابتی می‌شود و به دنبال آن کاهش قیمت‌ها می‌آید.این موضوع در بخش معدن آثار مثبت دیگری همچون افزایش صادرات مواد معدنی را نسبت به واردات خواهد داشت.

توسعه ناوگان حمل‌ونقل نیاز است

 
خیراللهی، کارشناس اکتشاف و ژئوفیزیک هوایی نیز درباره تاثیرات حاصل از برداشته شدن تحریم‌ها روی نقل و انتقالات مواد معدنی از طریق مسیرهای آبی اظهار کرد: با رفع تحریم‌ها، صادرات مواد معدنی خام و واردات محصولات فرآوری شده تسهیل خواهد شد. با توجه به زمینه اقتصادی کشور و همچنین ورود شرکت‌های کشتیرانی بزرگ خارجی به بندر رجایی‌ شهر، اگر بخواهند فعالیت‌هایی در حوزه جابه‌جایی مواد معدنی داشته باشند در نتیجه واسطه‌ گران و دلالان نیز به بازار این بخش وارد می‌شوند و مدت‌ها طول خواهد کشید تا این موازنه به نفع کشور و رشد تولید داخلی تغییر کند.

 
او معتقد است یکی از راه‌های حمل‌ونقل مواد معدنی از طریق دریا و کشتی‌های پهن پیکر است اما نوع ماده معدنی که جابه‌جا می‌شود اهمیت بالایی دارد. ساخت و راه‌اندازی واحدهای فرآوری و صنایع معدنی و تولید محصولات معدنی با ارزش‌ افزوده بالا تنها راهی است که منجر به رشد تولید، اشتغالزایی و صادرات می‌شود که برای رسیدن به این مهم تسهیلات حمل‌ونقل و کشتیرانی نقش مهمی را ایفا می‌کند. حال اگر توان تولید کشور در شرایط کنونی باقی مانده و تغییر نداشته باشد راه‌ حل‌های ارائه شده و توسعه ناوگان حمل‌ونقل دریایی نیز تغییری در حوزه معدن و معدنکاری ایجاد نخواهد شد.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان