زغال‌ سنگ حرارتی به عنوان یکی از سوخت‌های پرمصرف در جهان به شمار می‌آید و بیش از ۷۸درصد از زغال‌ سنگ تولیدی جهان را به خود اختصاص داده و مصارف مختلفی همچون تولید برق در جهان دارد. اما در ایران به دلیل استفاده نکردن از زغال‌ سنگ حرارتی تاکنون اقدامی اساسی برای بهره‌ برداری از معادن این کانی انجام نشده است.

البته یکی دیگر از دلایل بهره‌ برداری نکردن از معادن زغال‌ سنگ حرارتی تحریم‌های بین‌المللی بوده که اجازه ورود تجهیزات و فناوری‌های نوین را برای استخراج از معادن نداده است. اما اکنون با رفع تحریم‌ها شاهدیم که حتی سرمایه‌ گذاران داخلی و در کنار آن سرمایه‌ گذارانی از دیگر کشورها تمایل خود را برای ورود و سرمایه‌ گذاری در معادن زغال‌ سنگ حرارتی ابراز کرده‌اند.

 
امید فلاح، مجری طرح توسعه زغال‌ سنگ طبس درباره وضعیت زغال‌ سنگ حرارتی کشور اظهار کرد: درحال‌ حاضر مصرف بازار داخلی زغال‌ سنگ حرارتی بسیار کم و تولید آن بسیار پایین است؛ به گونه‌ای که تولید ۱۰۰هزار تن زغال‌ سنگ حرارتی در کشور رقم مناسبی برای تولید این محصول نیست. او ادامه داد: از ۱۰۰ هزار تن زغال‌سنگ حرارتی تولید شده در سال بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تن به تولید فولادهای آلیاژی اختصاص یافته و مابقی آن به کشور ترکیه صادر می‌شود. نزدیک به ۷۸ درصد زغا ل‌ سنگ تولیدی در جهان زغال‌ سنگ حرارتی و تنها ۲۲ درصد از زغال‌ سنگ تولیدی کک‌ شو است.

 
روند تولید زغال‌ سنگ در ایران در مقایسه با سایر کشورها کاملا متفاوت است و از مجموع کل زغال‌ سنگ تولید شده یعنی ۱/۵ میلیون تن، نزدیک به ۱۰۰ هزار تن آن را زغال‌ سنگ حرارتی تشکیل داده و قسمت عمده آن زغال‌ سنگ کک شو است.

تولید زغال‌ سنگ حرارتی کم است

 
فلاح به دلایل کم‌ بودن میزان استخراج زغال‌ سنگ حرارتی در کشور اشاره کرد و گفت: پایین‌ بودن سطح تقاضای زغال‌ سنگ حرارتی از دلایل کم‌ بودن استخراج این محصول است. البته این در حالی است که اکنون شرکت ذوب‌ آهن اصفهان قصد دارد برای کاهش هزینه‌های تولید، بخشی از مصرف زغال‌ سنگ کک‌ شو خود را به زغال‌ سنگ حرارتی اختصاص دهد و در نتیجه میزان مصرف این ماده کانی نزدیک به ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تن در کشور افزایش پیدا کند. حال اگر ظرفیت استفاده از کوره‌های بلند در کشور افزایش یابد، به‌ طور حتم نیاز زغال‌ سنگ حرارتی تا ۶۰۰ هزار تن نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

فلاح ادامه داد: بر اساس برنامه‌ ریزی‌های انجام شده مصرف زغال‌ سنگ حرارتی در کشور مربوط به نیروگاه‌های زغال سوز بوده و فاز نخست آن در طبس به وسیله وزارت نیرو راه‌اندازی خواهد شد که نیازمند حدود ۲میلیون تن زغال‌ سنگ حرارتی است. با توجه به ذخایر زغال‌ سنگ حرارتی موجود در ایران، امکان تامین نیاز نیروگاه حرارتی از منابع داخلی امکانپذیر است چراکه میزان ذخایر زغال‌ سنگ حرارتی از لحاظ دسترسی و برداشت در شرایط مناسب‌تری نسبت به زغال‌ سنگ کک‌ شو قرار گرفته، اما چون مصرفی نداشته تاکنون اقدامی درباره سرمایه‌ گذاری در زمینه استخراج انجام نشده اما در صورت وجود بازار مصرفی در صنایع داخلی، می‌توان برای تولید زغال‌ سنگ حرارتی وارد عمل شد.

وی درباره بازار صادرات زغال‌ سنگ حرارتی گفت: ایران تاکنون در زمینه صادرات زغال‌ سنگ چه از نوع کک‌ شو و چه حرارتی فعالیت آنچنانی نداشته و با وجود اینکه در سال‌های قبل نیز میزان مصرف زغال‌ سنگ کک شو در کشور کم بوده و بخش عمده‌ای از تولیدات به شکل انباشت (دپو) نگهداری می‌شده اما باز هم سهمی در بازار صادراتی خارجی نداشته است.

 
مجری طرح زغال‌ سنگ طبس در ادامه به عوامل بازدارنده ایران برای حضور در بازار صادراتی زغال‌ سنگ اشاره کرد و گفت: نازک بودن لایه‌های زغال‌ سنگ ایران و پایین بودن کیفیت، فاصله بسیار زیاد بین معادن زغال‌ سنگ و بنادر، بالا بودن هزینه‌های حمل‌ونقل و نبود زیرساخت‌های مناسب برای حمل‌ونقل مواد معدنی همگی موجبات افزایش قیمت تمام شده محصول شده و توجیه‌ پذیری اقتصادی تولید را کاهش دهد. همچنین تقاضای بالای کشورهای مصرف‌ کننده برای انواع زغال‌ سنگ فراتر از توان تولید معدنکاران ایرانی بوده و باعث شده ایران در بازارهای صادراتی سهمی نداشته باشد.

 
قیمت تمام شده بالاست

 
فلاح تصریح کرد: در حال حاضر بالا بودن قیمت تمام‌ شده زغال‌ سنگ در کشور سبب شده تا بهره‌ برداری از برخی معادن با صرفه اقتصادی همراه نباشد. مواردی همچون استفاده از روش‌های قدیمی و سنتی برای برداشت از معادن و به روز نبودن تجهیزات موجب بالارفتن قیمت نهایی محصول شده است. حال با توجه به رفع تحریم‌ها می‌توان شاهد ورود سرمایه‌ گذاران به این حوزه و همچنین انتقال منابع مالی، فناوری و ماشین‌ آلات نوین به معادن کشور و در نتیجه کاهش قیمت تمام شده محصول بود.

 
او عنوان کرد: در سال گذشته تعدادی از شرکت‌ها درخواستی مبنی بر در اختیار گرفتن معادن زغال‌ سنگ حرارتی برای تولید مشتقات نفتی را مطرح کردند. همچنین برخی از شرکت‌های خارجی از کشورهایی همچون اوکراین، چین و برخی دیگر که حوزه فعالیت آنها در نفت بود نیز پیشنهادهایی برای بهره‌برداری از معادن زغال‌ سنگ حرارتی ارائه دادند.

 
او بر این باور است که با برداشته شدن تحریم‌ها و ورود سرمایه‌ گذاران خارجی به حوزه معدن به فعالیت برای تولید زغال‌ سنگ حرارتی امید بیشتری می‌توان داشت. هم‌ اکنون شرکت‌های داخلی تمایل خود را برای ورود و سرمایه‌ گذاری در این معادن اعلام کرده‌اند. همچنین با بهبود شرایط موجود می‌توان معادن را به سمت مکانیزه شدن سوق داد چراکه بهره‌ برداری در بسیاری از معادن زغال‌ سنگ به شکل سنتی و دستی است و باعث خارج شدن آنها از سطوح بالای کارآمدی و در نهایت افزایش قیمت تمام شده محصول شده است.

فلاح درباره بازار صادراتی زغا ل‌سنگ حرارتی ایران اظهار کرد: پایین بودن میزان تولید زغال‌ سنگ حرارتی در ایران یکی از دلایل اصلی ورود پیدا نکردن به بازار صادرات جهانی است. چراکه میزان تولید زغال‌ سنگ حرارتی در ایران به اندازه مصرف ماهانه کشورهای تقاضا کننده است. برای ورود به بازار صادراتی باید میزان تولید را افزایش داد که لازمه این امر تغییر روش برداشت از معادن با استفاده از فناوری‌های نوین است. گفتنی است در ایران ظرفیت مناسبی از زغال‌ سنگ حرارتی وجود دارد و تنها راه استفاده از این منبع انرژی تغییر در نوع برداشت از معادن و مکانیزه کردن روش‌های استخراجی است.

 
وی به قراردادهای منعقد شده در سال‌های گذشته برای فروش زغال‌ سنگ حرارتی اشاره و تصریح کرد: در سال‌های قبل قراردادهایی برای صادرات زغال‌ سنگ حرارتی با کشور ترکیه منعقد شد اما به دلیل تحریم‌های بین‌المللی امکان ارسال آن میسر نشد. اکنون با برداشته شدن تحریم‌ها امید برای ایجاد ارتباط با کشورهای مصرف‌ کننده و فروش زغال‌ سنگ حرارتی به آنها وجود دارد.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان