در حال حاضر مبحث انرژی از جمله مهم‌ترین‌ موضوعات اقتصادی و حتی سیاسی در جهان است که از ابعاد گوناگون می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد. در این زمینه، طیف وسیعی از محصولات و مواد در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند، از نفت گرفته تا زغال‌سنگ و انرژی‌های تجدید‌پذیر. در حال حاضر، حدود بیش از 40 درصد از برق مصرفی در جهان از طریق نیروگاه‌هایی تولید می‌شود که از زغال‌سنگ به‌عنوان سوخت استفاده می‌کنند.

به گزارش استیل پدیا، این محصول به‌ طور عمده قابل تقسیم‌ بندی به دو نوع کک شو و حرارتی است. نوع حرارتی نیز برای تولید انرژی و برق مورد استفاده قرار می‌گیرد و نوع کک شو در صنعت فولاد و آلیاژها به کار می‌رود. براساس اعلام آمارهای رسمی، امروزه رقمی بالغ بر 23 درصد از کل انرژی جهان از طریق زغال‌ سنگ تامین می‌شود.

 در حال حاضر قیمت زغال‌ سنگ حرارتی در محدوده ۴۲ دلار در هر تن در حال نوسان است؛ در حالی‌که این رقم در سال ۲۰۱۱ میلادی در حدود 150 دلار به ثبت رسیده است. این افت‌ها را شاید بتوان به تلاش دولت‌ها برای جایگزین کردن انرژی‌های نو و تجدیدپذیر با محصولات قدیمی دانست؛ چرا‌که در حال حاضر بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی پیشرفته با بروز مشکلات آب و هوایی و زیست محیطی ناشی از استفاده از زغال‌ سنگ و امثال آن مواجه هستند و همین معضلات این دولت‌ها را بر آن داشته تا درصدد یافتن راهکاری برای این مشکل برآیند. در نتیجه زغال‌ سنگ رفته رفته قیمت خود را از دست داده است.

بانک سیتی گروپ در جدیدترین گزارش خود اعلام کرده پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که طی بازه زمانی 5تا 15 ساله آینده تغییرات اساسی در بازار زغال‌ سنگ رخ خواهد دهد. از جمله مهم‌ترین‌ این رخدادها می‌توان به کاهش سهم زغال‌ سنگ در سبد انرژی کشورهای در حال توسعه همچون کره جنوبی و هند اشاره کرد. البته در حال حاضر همچنان وضعیت این محصول از نظر قیمت و وجود حجم مطلوب تقاضا در جهان مخصوصا آسیا در شرایط مساعدی قرار دارد؛ اما آنچه پیش‌ بینی می‌شود اینکه برآیند اثر تصمیمات سیاسی-اقتصادی دولت‌ها به تغییر سرنوشت زغال‌ سنگ و حذف گام به گام این محصول از سبد انرژی جهان منجر شود.

همچنین کاسته شدن از میزان استقبال دولتمردان و نیز فعالان صنعت زغال‌ سنگ در سراسر جهان از این محصول،‌ زمینه را برای افت ارزش سهام شرکت‌های زغال‌ سنگی تا سطوح بسیار پایینی نیز فراهم آورده است. به عقیده تحلیلگران، پیش‌بینی‌ها از احتمال ادامه روند نزولی قیمت‌ها برای زغال‌ سنگ حرارتی حکایت دارد. چشم انداز بازار زغال‌ سنگ تا سال 2020 میلادی با توجه به مجموع ذخایر جهانی زغال‌ سنگ به‌ طور کلی و نیز ذخایر کشور و مناطق استراتژیک در مقیاس کوچک‌تر، چندان امیدوار‌کننده به‌ نظر نمی‌رسد.

آمارها نشان می‌دهد که مقدار بسیاری از حجم کل ذخایر جهانی زغال‌ سنگ در ایالات متحده قرار دارد تا جایی که ذخایر این کشور در حدود 237 میلیارد و 300 میلیون تن برآورد شده که برابر با سهم 6/ 26 درصدی از میزان کل ذخایر جهانی است و همین ارقام این کشور را در جایگاه اول جهانی قرار داده است. پس از آمریکا، کشور روسیه با حدود 157 میلیارد تن، چین با 114 میلیارد و 500 میلیون تن، استرالیا با حدود 76 میلیارد و 400 میلیون تن، هند با 60 میلیارد و 600 میلیون تن و همچنین آلمان با 40 میلیارد و 500 میلیون تن در رده‌های بعدی قرار دارند.

این کشورها در مجموع حدود بیش از 9/ 76 درصد از کل ذخایر جهان را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین سایر تولیدکنندگان مهم عبارتند از: اوکراین با حدود 33 میلیارد و 800 میلیون تن، قزاقستان با 33 میلیارد و 600 میلیون تن، آفریقای جنوبی با 30 میلیارد و 100 میلیون تن و اندونزی با 28میلیارد تن.

براساس آمارهای رسمی موجود، قیمت‌های جهانی زغال‌ سنگ حرارتی و کک شو در سال 2014 نسبت به سال گذشته به ترتیب 23 و 26 درصد کاهش یافته است. همچنین بهای سی اف آر (CFR) زغال‌ سنگ‌های کک شو در آمریکا به‌طور متوسط در محدوده 126 دلار بر هر تن در سال 2014 قرار داشته که براساس برآوردها در حدود 22 درصد نسبت به سال 2013 میلادی پایین‌تر است که این افت‌ها در پی عرضه بیش از حد محصول از یکسو و کاهش میزان تقاضا در چین از سوی دیگر رخ داده است.

اگرچه زغال‌ سنگ تا کنون نقش قابل توجهی را در عرصه انرژی و البته نیروی برق جهانی ایفا کرده است اما باید دانست که سوخت‌های فسیلی به تدریج در حال از دست دادن اهمیت و مصرف خود در مقیاس جهانی هستند. انتظار می‌رود در طولانی مدت، گاز طبیعی و منابع تجدید‌پذیر به‌ عنوان جایگزین این محصول انتخاب شوندکه این امر به دلایل مختلفی از جمله پیشگیری از آلودگی هوا، امکان بازگشت مجدد انرژی مصرف شده به چرخه، مناسب بودن هزینه‌های تولید و عواملی از این دست،‌ اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد.

براساس اعلام ارقام رسمی از سوی BP و نیز بررسی آماری انرژی جهانی، برآوردها حاکی از آن است که میزان کل ذخایر جهانی زغال‌ سنگ در پایان سال 2014 میلادی رقمی بالغ بر 891 میلیارد و 500 میلیون‌تن بوده است. از این مقدار، حدود 2/ 45 درصد از محصولات را انواع زغال سنگ با درجه آسفالت و نیز کک تشکیل می‌دهند؛ در حالی‌که مابقی ذخایر شامل درجه زیرآسفالت و زغال‌ سنگ قهوه‌ای هستند. 

راساس آمارها در سطح جهانی، زغال‌سنگ به‌ طور عمده در 6 کشور چین، ایالات متحده، هند، استرالیا، اندونزی و روسیه تولید می‌شود که در مجموع حدود 1/ 81 درصد از تولید جهانی در سال 2014 را به خود اختصاص داده‌اند. پیش‌بینی‌های منفی برای بازار جهانی زغال‌ سنگ حداقل تا بازه 5 ساله پیش رو میلادی به دلیل افت چشمگیر و روزافزون تقاضا که فاکتور کلیدی موثر بر افت این صنعت است، موجی از نگرانی را در میان فعالان و تولید کنندگان زغال‌ سنگ ایجاد کرده است.

-منیـره نظامیوند چگینی -

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان