در مراحل مختلف تولید فولاد یعنی از فرآوری سنگ‌آهن تا احیای آهن اسفنجی درصد بالایی پسماند تولید می‌شود. اگر این پسماندها به درستی مدیریت شود می‌توان دوباره از آنها در کارخانه‌های تولید فولاد استفاده کرد.

به گزارش استیل پدیا، در مراحل مختلف تولید فولاد یعنی از فرآوری سنگ‌آهن تا احیای آهن اسفنجی درصد بالایی پسماند تولید می‌شود. اگر این پسماندها به درستی مدیریت شود می‌توان دوباره از آنها در کارخانه‌های تولید فولاد استفاده کرد.

و همچنین با فروش این سرباره‌ها به بخش‌های مختلف ازجمله صنعت سیمان، جاده‌سازی یا بتن‌سازی می‌توان درآمدزایی مناسبی داشت. اما به گفته کارشناسان فرآوری این سرباره‌ها هنوز جایگاه مناسبی در ایران پیدا نکرده این درحالی است که فرآوری سرباره‌ها یک نوع بازگشت سرمایه برای واحدهای تولیدکننده فولاد کشور به شمار می‌رود و علاوه بر آن استفاده از پسماندهای فولاد به جای مواد دیگر آلودگی زیست‌محیطی کمتری را ایجاد می‌کند. البته شرکت ذوب آهن اصفهان به تازگی مذاکراتی را با یک شرکت دانمارکی در زمینه فرآوری سرباره‌های فولادی انجام داده و قرار است فرآوری این سرباره‌ها با مشارکت این شرکت دانمارکی انجام شود.

فرآوری سرباره‌های فولادی مدیرعامل شرکت مهندسی معادن و فلزات (MME) در گفت‌وگو با صمت معتقد است در زمینه فرآوری و استفاده از سرباره‌های فولادی در ایران به‌ویژه در کوره‌های قوس الکتریکی به‌طور گسترده کار نشده است.  مرتضی آقاجانی اظهار کرد: فرآوری سرباره‌های فولاد شامل دو نوع است فرآوری سرد و گرم که در کشور در زمینه فرآوری سرد به‌طور گسترده کار نشده اما فناوری مورد استفاده در این فرآیند در ایران وجود دارد و شرکت‌های فولاد مبارکه و فولاد هرمزگان در زمینه فرآوری سرد کار کرده‌اند و از فناوری لازم برای انجام این کار برخوردار هستند. آقاجانی تصریح کرد: فرآوری گرم سرباره‌های فولاد با فناوری پیشرفته‌تری انجام می‌شود اما در ایران هنوز این فرآوری جایگاه خود را به‌دست نیاورده البته در موارد محدودی در سرباره‌های کوره بلند شرکت ذوب‌آهن اصفهان از این فناوری استفاده شده است اما در کوره‌های قوس الکتریکی ایران این اقدام انجام نمی‌شود البته به جز آزمون‌های محدودی که به وسیله فولاد مبارکه در این زمینه انجام شده است. وی عنوان کرد: هزینه فرآوری گرم سرباره‌های فولادی بالاست این درحالی است که فرآوری سرد هزینه چندانی ندارد و برگشت مواد در این فرآیند به صرفه است زیرا مواد با آسیاب خرد شده و بخش آهنی آن به صورت جذبی و مغناطیسی جدا می‌شود در این بین بخشی که خرد شده فیلتر می‌شود و بخشی نیز برای زیرساخت و جاده‌ها استفاده خواهد شد. مدیرعامل شرکت مهندسی معادن و فلزات ادامه داد: سیستم فرآوری گرم سرباره‌های فولاد به دلیل نیازمندی به فناوری‌های پیشرفته‌ای هزینه زیادی دارد البته در مذاکره با کشورهای خارجی این کشورها حاضر به انتقال فناوری نبوده‌اند بلکه خواستار خرید انعقاد قرارداد به منظور خرید سرباره از ایران بوده‌اند. آقاجانی افزود: فروش سرباره فولاد به کشورهای خارجی باید با هوشیاری خاصی انجام شود زیرا این محصولات ارزش بالایی دارند و اگر با قیمت پایین فروخته شوند در بلندمدت ممکن است به صرفه نباشد از این‌رو انتقال فناوری برای فرآوری سرباره‌ها نتیجه بخش‌تر است اما می‌توان این تضمین را به این کشورها داد که به مدت چند سال سرباره در اختیار آنها قرار داده شود و این کشورها می‌توانند محصول آن را نیز در خارج به فروش برسانند.

استفاده در صنایع بتنی و جاده‌سازی مدیر ارشد مهندسی بهره‌برداری ذوب‌آهن اصفهان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: به‌طور کلی می‌توان گفت ما تاکنون استفاده زیادی از سرباره‌های فولادی نمی‌کردیم اما از اوایل امسال شرکت ذوب‌آهن اصفهان این فعالیت را آغاز کرده است. مهرداد تولائیان تصریح کرد: سرباره‌های فولاد به وسیله دستگاه‌های خردکن، خرد می‌شود و تمامی آهن‌آلات از آن جدا می‌شود و آنچه باقی می‌ماند سرباره‌هایی است که فاقد آهن یا آهن به مقدار کم است از این رو در اندازه‌های مختلف ۵-۰، ۱۰-۵، ۱۵-۱۰، ۲۰-۱۵ تا ۲۵-۲۰ دانه‌بندی می‌شود. تولائیان عنوان کرد: سرباره‌های باقیمانده در زیرسازی جاده‌ها و در صنایع بتن قابلیت استفاده دارند البته به تازگی بازاریابی در این زمینه آغاز شده است. وی گفت: یک شرکت که سهام آن نیز متعلق به شرکت ذوب‌آهن اصفهان است سرباره را از این شرکت در قراردادی خریداری کرده و این عملیات را در آن اجرایی می‌کند. البته این شرکت به‌تازگی اجرای این عملیات را آغاز کرده اما برای اینکه بتوان مواد اضافه‌تری از این سرباره‌ها گرفت به تجهیزات پیشرفته‌ای نیاز است. در این زمینه نیز در اواخر سال ۹۴ با یک شرکت دانمارکی مذاکره کردیم که تاکنون به نتیجه قطعی نرسیده است. وی درباره دلیل قطعیت پیدا نکردن مذاکرات با این شرکت دانمارکی گفت: این شرکت پیشنهاد مشارکت در این بخش را داده و از این بابت که فناوری آن در ایران کپی شود نگرانی وجود دارد از همین رو تاکنون این مذاکرات قطعیت پیدا نکرده است. مدیر ارشد مهندسی بهره‌برداری ذوب‌آهن اصفهان ادامه داد: از سرباره‌های فولادی به مقدار زیادی آهن گرفته می‌شود که از آن در فرآیند تولید استفاده می‌شود البته به گفته برخی از افراد در این سرباره‌ها تیتانیوم وجود دارد و می‌توان از این ماده نیز بهره گرفت که البته هزینه استخراج آن بسیار بالاست و امیدوار هستیم در مراحل بالاتر با تجهیزات پیشرفته‌تر این اقدام نیز انجام شود. به گفته تولائیان، در مرحله دانه‌بندی و استحصال قراضه آهن از تجهیزات خردکن و یک‌سری تجهیزات دیگر استفاده می‌شود که در کشور وجود دارد یعنی برخی از این تجهیزات به صورت آماده در بازار و جود دارد و برخی نیز در کشور ساخته می‌شود و نگرانی از این بابت وجود ندارد.

استفاده در صنعت کشاورزی   عضو انجمن تولیدکنندگان کشور نیز چندی پیش در گفت‌وگو با صمت به اهمیت استفاده از سرباره‌های فولادی اشاره کرده بود. به گفته شهرستانی در دنیای صنعتی امروز شاهد تولید ۱۵۰۰میلیون تن فولاد هستیم، که ۵۰۰میلیون تن آن از مواد بازیافتی تولید می‌شود. به این ترتیب با تولید هزار میلیون تن فولاد از سنگ‌آهن اکسید شده میزان زیادی از باطله‌های حاصل از تولید بدون استفاده می‌مانند در حالی که سالانه رقمی افزون بر ۱۰۰میلیون تن سرباره‌های فولادی در دنیا تولید می‌شود. رضا شهرستانی تصریح کرد: آهن اسفنجی که در ساخت فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد ۹۱ تا ۹۳درصد آن از آهن تشکیل شده و بین ۷ تا ۱۰درصد آن را سرباره یا همان پسماندهای صنعتی تشکیل می‌دهد. به گفته شهرستانی این سرباره‌ها در کوره‌های قوس که عملیات ذوب در آن انجام می‌شود به شکل مایعی کف مانند روی مواد مذاب قرار می‌گیرند و امکان استفاده از این مواد به‌دلیل وجود برخی مواد معدنی همچون خاک در صنایع عمرانی مانند صنعت راهسازی وجود دارد چراکه با ترکیب این ماده با قیر میزان استحکام آسفالت افزایش یافته و مقاومت آن را در برابر سرما و گرما افزایش می‌دهد. این عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد کشور معتقد است سرباره‌های فولادی با توجه به میزان آهن موجود در آن و درجه خلوص می‌تواند در بخش‌های دیگری مانند کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد. به‌عنوان مثال اکسیدآهن به دلیل بالا بودن میزان آهن موجود در آن به‌عنوان کود آهن در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 مینا ایزدی

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان