فولادسازی، صنعتی بسیار پرخطر محسوب می‌شود و بروز اتفاقات و حوادث در آن اگرچه کم است اما غیرممکن و محال نیست. هر از چند گاهی در فولاد سازی‌ های کشور شاهد بروز حوادثی هستیم که جان یک یا چند کارگر را به خطر انداخته و منجر به مرگ کارگران و جرح شدید شده است.

چنانکه مدتی پیش در فولاد خراسان حادثه دلخراشی به وقوع پیوست و در آن ۳ نفر زخمی و کشته شدند. این حادثه در زمان خود خیلی رسانه‌ ای نشد تا اینکه پنج شنبه گذشته بار دیگر انفجاری در کارخانه ذوب‌ آهن اصفهان موجب شد ۹ نفر زخمی و کشته شوند. در هنگام بروز چنین اتفاقاتی همه اذهان به دنبال چرایی ماجرا و اما و اگرهای آن است اما واقعیت این است که بعد از مدتی ماجرا در کشاکش هیجانات دستخوش فراموشی شده و چاره‌ جویی مستمری برای جلوگیری از بروز این گونه اتفاقات نمی‌شود آنچه در صنعتی مانند فولاد سازی باید به آن توجه شود این است که برای جلوگیری از خطرهای احتمالی چه کارهایی می‌توان انجام داد، آیا مقصر اصلی نیروهای انسانی هستند که با کوتاهی شرایط خطرساز را مهیا می‌کنند یا فرسودگی دستگاه‌ها و فناوری‌ها منجر به وقوع این حوادث می‌شود؟

باز سازی اساسی سالانه

 
درباره اتفاق پیش آمده در کارخانه ذوب‌ آهن اصفهان حرف‌های زیای زده شده اما در این حرف‌ها گاه تناقض‌هایی دیده می‌شود. تعدادی از کارکنان با سابقه فولادی درباره دلایل بروز چنین اتفاقی در کارخانه ذوب‌ آهن اصفهان معتقدند: پشت یکسری پاتیل‌ها که داخل آنها مواد مذاب قرار می‌گیرد، مواد خنک‌ کننده و آب قرار دارد. در این حادثه نیز به ظاهر مقداری مواد مذاب به کنورتور چسبیده بوده و زمانی که کارگران درصدد جدا کردن آن بودند که مواد مذاب با شدت زیاد رها شده و با لوله‌های آب برخورد پیدا می‌کند و چون آب زیر مواد مذاب قرار گرفته بود این انفجار به وقوع می‌پیوندد.

در واقع اگر آب روی مواد مذاب بود چنین حادثه‌ای رخ نمی‌داد اما آب زیر مواد مذاب شدت بیشتری در آتش‌ سوزی ایجاد می‌کند به طوری که در این حالت از بنزین قابلیت اشتعال بیشتری دارد. جابر گنجی، مدیر «اچ‌اس‌ای» یک واحد فولاد سازی درباره دلایل بروز چنین حوادثی به صمت می‌گوید: در بین تمامی صنایع، فولادسازی صنعتی خشن و پر خطر است به همین دلیل هر از چند گاهی شاهد بروزحوادث گوناگونی در این نوع از واحدهای صنعتی هستیم.وی می‌افزاید: امکان حوادث پیش‌بینی نشده در فولادسازی چه در کوره‌های القایی و چه قوس الکتریکی زیاد است زیرا نیروهای انسانی با مواد مذاب سروکار دارند به همین دلیل افراد شاغل در این حوزه ریسک زیادی را قبول می‌کنند.وی در زمینه اقدامات پیشگیرانه بیان می‌کند. 

در کوره‌هایی فولاد سازی باید از طراحی‌های بسیار پیشرفته و به‌ روز استفاده شود چرا که فرآیند ایمنی در این بخش از اهمیت بسیاری برخوردار است و کوچکترین قصور و کوتاهی امکان خطر و حادثه را بالا می‌برد.وی تصریح می‌کند: باید در تمام بخش‌های پر خطر فولاد سازی سنسورهایی نصب شود که قبل از وقوع حادثه برق کارخانه قطع شود و این طراحی باید روی سیستم‌ها، با ظرافت و حساسیت بالایی نصب شود.وی تاکید می‌کند: در کارخانه‌ هایی که سال‌های اخیر تاسیس شده‌اند، ۱۰۰درصد از تجهیزات جدید و انواع سنسورها استفاده می‌شود البته در برخی موارد حتی دستگاه‌های پیشرفته هم ممکن است دچار خطا و اشتباه شوند اما به هر حال آنچه مسلم است باید کارخانه‌ های قدیمی تا حد امکان تجهیزات خود را به روز کنند.

 وی درباره لباس‌ها و وسایل ایمنی شخصی افراد می‌گوید: وسایل ایمنی شخصی مانند لباس‌های نسوز، دستکش و کفش‌های استاندارد تنها در برابر پاشیده شدن مقدار اندکی مواد و خطرهای کوچک آن هم برای مدت زمان کوتاهی می‌تواند مقاوم باشد زیرا مواد مذاب فولاد سازی حتی سنگ را هم آب می‌کند و وقتی انفجاری در فولاد سازی رخ می‌دهد و به اطراف پاشیده می‌شود این وسایل نمی‌تواند جان افراد را حفظ کند.گنجی خاطر نشان می‌کند: از جمله وظایف مدیران در این مشاغل این است که نسبت به تعمیر و نگهداری دستگاه‌های که مورد استفاده قرار می‌گیرد حساسیت زیادی داشته باشند چراکه کار روی دستگاه‌های فولاد سازی بسیار حساس است و کوچکترین خرابی ممکن است منجر به قطع عضو یا مرگ افراد شود.

 
وی تصریح می‌کند: این دستگاه‌ها باید به‌طور مرتب مورد بررسی قرار گیرند تا عیوب آنها شناسایی شود و همچنین کارکنان باید اطلاعات لازم را درباره خرابی یا فرسودگی دستگاه‌ها به مدیران ارائه دهند تا بدین وسیله از بروز هر گونه حادثه‌ای جلوگیری به‌عمل آید.وی در زمینه حادثه ذوب‌آهن اصفهان بیان می‌کند: متاسفانه یکی از کنورتورها نشتی آب داشته اما روی آن جوشکاری انجام گرفته بود ولی گویا این‌ کار به خوبی انجام نشده و در نتیجه چنین انفجاری رخ داده که جان ۳ تن از عزیزان و زحمت کشان این حوزه از دست رفته و ۳ نفر هم جراحت زیادی برداشته‌اند و سه نفر نیز به طور سرپایی درمان شدند.وی تصریح می‌کند: امیدواریم با افزایش ایمنی در چنین مشاغلی و دقت مدیران مربوط تا حد امکان جلوی چنین حوادثی گرفته شود و دیگر شاهد مرگ هیچ کارگری نباشیم.

نیروی انسانی عامل ۸۰ درصد حوادث

 
جواد فهیمی، بازنشسته فولاد مبارکه نیز با اشاره به اینکه عامل انسانی و ثبات روحی و سلامت جسمی کارکنان مهمترین عامل برای کاهش حوادث کاری است می‌گوید: در کارهای صنعتی و تولیدی تمام مسائل به‌ صورت زنجیر وار به هم متصل هستند به همین دلیل اگر یکی از حلقه‌های این زنجیره عملکرد مناسبی نداشته باشد کل سیستم را با مشکل رو به رو می‌کند.وی می‌افزاید: متاسفانه یکی از مشکلات اساسی که در کشور ما وجود دارد نبود انگیزه و بی‌تفاوتی نیروی‌ انسانی به بسیاری از مسائل است و در موارد بسیاری شاهد بوده‌ایم که خود افراد به خاطر کوتاهی در مسائل ایمنی حوادث جبران‌ ناپذیری را رقم زده‌اند.وی تصریح می‌کند: یکی از مشکلاتی که در کشور به وفور دیده می‌شود بی‌انگیزه بودن کارگران و تبعیضی است که در برخی سازمان‌ها مشاهده می‌شود

 همچنین در بسیاری از موارد افراد مناسب پست‌های خود نیستند و بر اساس تحصیلات و دوره‌هایی که دیده‌اند کار نمی‌کنند به همین دلیل با توجه به جایگاهی که نیروی انسانی در فعالیت‌های صنعتی دارد باید اقدامات اساسی برای بالا بردن انگیزه افراد انجام شود.وی خاطرنشان می‌کند: در صنعت فولاد با توجه به اینکه افراد با مواد مذاب با حرارت بیش از ۱۴۰۰ یا ۱۸۰۰ درجه کار می‌کنند لذا امکان حادثه دور از انتظار نیست و خطرات زیادی جان افراد را تهدید می‌کند.

 وی درباره علت حوادث در فولاد سازی بیان می‌کند: به نظر من در بیش از ۸۰درصد موارد خود نیروی انسانی در بروز حوادث مقصر هستند زیرا در برخی موارد افراد به تجربیات تکیه می‌کنند در حالی که گاهی همین تجربه‌ها مشکل ساز می‌شود.فهیمی اظهار می‌کند: متاسفانه افرادی که در شیفت‌های شبانه به کار و فعالیت مشغول هستند به خاطر خواب آلودگی و خستگی از بازدهی کمی برخوردارند و در نتیجه امکان بروز حادثه در شیفت‌های شبانه بیشتر است.

وی می‌افزاید: یکی از بهترین کارهایی که برای جلوگیری از حوادث غیر مترقبه می‌توان انجام داد این است که کارکنان این واحدهای بزرگ صنعتی باید تحت‌نظر روانشناس باشند تا میزان استرس و عوامل موثر بر انگیزه کار آنها تحت‌ نظر مدیران واحدها باشد از سوی دیگر افراد در جایی که استعداد و توانایی دارند مشغول کار شوند تا هم بازدهی کار بالا رود و هم اینکه میزان حادثه کاهش یابد.

وی درباره دوره‌های آموزشی و آشنایی با ایمنی کار بیان می‌کند: فولادسازی به خاطر اینکه کار بسیار حساسی است دوره‌های آموزشی به‌طور مستمر برگزار می‌شود تا افراد با مشکلات کاری و محل‌های خطرآفرین آشنا باشند اما متاسفانه دیده می‌شود که افراد با بی‌ توجهی و کوتاهی یا بی‌ انضباطی مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کنند در حالی که در هیچ جایی چنین رفتارهایی مشاهده نمی‌شود. وی تاکید می‌کند: مافوق نمی‌تواند با ذره‌بین کارکنان خود را مدام کنترل کند چراکه آموزش‌های لازم به آنها داده می‌شود و این دیگر بر عهده خود فرد است که با رعایت نکات ایمنی احتمال خطر را کاهش دهد.

وی درباره اینکه در کدام یک از روش‌های فولاد سازی امکان بروز خطر بیشتر است، بیان می‌کند: نمی‌توان گفت کدام یک از روش‌های تولید فولاد؛ روش کوره بلند یا قوس الکتریکی خطرات بیشتری دارد زیرا بروز خطر به بسیاری موارد بستگی دارد. اما در روش قوس الکتریکی آلودگی صدا بیش از روش کوره بلند است.وی می‌افزاید: در ذوب‌آهن اصفهان از روش کوره بلند استفاده می‌شود و روش و دستگاه‌ها قدیمی هستند و بیشتر کارها به‌وسیله نیروی‌انسانی انجام می‌شود.

اما با توجه به شرایطی که درحال‌ حاضر فولاد دارد تعویض دستگاه‌ها مقرون به صرفه نیست.وی می‌گوید: تمام فولاد سازهای جهان با آنالیزهای شیمیایی سرو کار دارند و فعل و انفعالات شیمیایی فراوانی در کوره‌های فولاد سازی به وقوع می‌پیوندد به همین دلیل رعایت ایمنی و آموزش به کارگران از مهم‌ترین کارهایی است که باید در این بخش صنعتی انجام شود.وی تاکید می‌کند: باید تمام فعالان این حوزه چه مدیران ارشد و چه کارگران تمام دستورالعمل‌ها را اجرا کنند و روی مسائل ایمنی حساس باشند زیرا در فولاد سازی همیشه خطرات مربوط به مذاب‌ها یا سقوط از ارتفاع وجود دارد که در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی میزان بروز حادثه افزایش می‌یابد.

 - بهناز صفری -

توضیح: عکس تزیینی می باشد.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان