دولت برای گسترش و توسعه کشور در زمینه‌های مختلف از صنعت تا معدن قوانینی را وضع می‌کند که یکی از آنها «قانون رفع موانع تولید و رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» است.

به گزارش استیل پدیا در این قانون تبصره‌ها و ماده‌هایی برای معدن نیز در نظر گرفته شده است. در یکی از این تبصره‌ها آمده مواد خام معدنی در صورت صادرات مشمول معافیت مالیات از صادرات نمی‌شوند. موضوعی که چندی پیش به نوعی دیگر از سوی رهبر معظم انقلاب نیز مطرح شد که باید از خام‌ فروشی مواد معدنی جلوگیری کرد.

 
دولتی‌ها هدف از وضع قانون رفع موانع تولید را جلوگیری از خام‌ فروشی می‌دانند و معتقدند که شاید صادرکنندگان با توجه به این موضوع تمایل کمتری به صادرات پیدا کنند و به جای آن به سمت تولید محصول نهایی که با ایجاد ارزش‌ افزوده همراه است، حرکت کنند. البته لازم به یادآوری است که مشوق‌هایی نیز برای ترغیب معدنکاران و فعالان معدنی در نظر گرفته شده است. در مقابل معدنی‌ها نیز می‌گویند که درصورت فراهم شدن زمینه برای فروش محصولات‌شان در داخل کشور و تکمیل چرخه تولید ارزش‌ افزوده، دیگر به خام‌ فروشی روی نخواهند آورد.

استفاده از مشوق‌ها

 
عباسعلی ایروانی، مدیرکل نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره قانون رفع موانع تولید که یکی از تبصره‌های آن نداشتن معافیت مالیاتی صادرات برای مواد معدنی خام است، اظهار کرد: دولت در سیاست‌های خود مشوق و همچنین ممنوعیت‌هایی را در قالب قانون برای معدنکاران و فعالان این حوزه در نظر می‌گیرد تا آنها برای اجرای سیاست‌های دولت حرکت کنند. یکی از این سیاست‌ها، بحث مواد خام صادراتی است. چراکه باور بر این است کسانی که مواد خام را در داخل کشور به فروش برسانند به نوعی برای کشور و صنایع نیازمند به آن مفید خواهند بود.

 
ایروانی افزود: ماده معدنی خامی که در چرخه تولید و فرآوری قرار می‌گیرد و در صنایع داخلی استفاده می‌شود باید دید که نیازمند کدام فناوری‌هاست. به عنوان مثال تولید فولاد از استخراج سنگ‌آهن آغاز شده و با گذراندن مراحل تولید کنسانتره، گندله در نهایت به آهن اسفنجی و فولاد تبدیل می‌شود. دولت برای تشویق دارندگان سنگ‌آهن برای وارد کردن محصولات‌ شان در چرخه تولید و جلوگیری از صادرات مواد معدنی با وضع برخی قوانین سعی بر کم کردن میزان صادرات مواد معدنی دارد. البته محدودیتی برای صادرات مواد معدنی وجود ندارد اما امکان استفاده از تشویق‌ها و امتیازات دولت برای آنها میسر نیست.

مدیرکل نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: هدف از تصویب این تبصره آن است که صادرات مواد خامی که امکان استفاده از آنها در صنایع داخلی فراهم است و می‌تواند ارزش‌ افزوده ایجاد کند محدود شود.

 
وی به مشوق‌های دولت اشاره کرد و گفت: به طور قطع باید مزیتی برای تولید کنندگان مواد معدنی خام وجود داشته باشد که آنها خام‌ فروشی نکنند. راهکار درنظر گرفته از سوی دولت شامل مواردی همچون عوارض صادراتی است که صادرکنندگان مواد معدنی با توجه به آن و اینکه آیا صادرات برای آنها با صرفه اقتصادی همراه است نسبت به فروش آنها اقدام کنند.

 
ایروانی ادامه داد: یکی از مشوق‌های در نظر گرفته شده از سوی دولت برای معدنکاران درباره حقوق دولتی است. به عنوان مثال معادن سنگ‌آهنی که محصولات خود را به دیگر کشورها صادر می‌کنند نسبت به معادنی که محصولات خود را در داخل کشور به فروش می‌رساند حقوق دولتی بیشتری پرداخت می‌کنند. همچنین تسهیلات دیگری چون افزایش قیمت فروش مواد خام از دیگر مشوق‌هایی است که از سوی دولت داده می‌شود تا مواد با قیمتی مناسب خریداری شده و به این ترتیب انگیزه‌ای برای فروش مواد خام در داخل کشور باشد.

جلوگیری از خام‌ فروشی

 
افشین حسینی، بازرس انجمن تولید کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران درباره قوانین وضع شده در رفع موانع تولید مبنی بر اینکه صادرات مواد خام معدنی مشمول معافیت مالیاتی صادرات نمی‌شوند، گفت: در این زمینه رهبر معظم انقلاب چندی پیش صحبت‌هایی مبنی بر جلوگیری از خام‌ فروشی مواد معدنی مطرح کردند که باید مورد توجه قرار گیرد. سنگ‌آهنی‌ها هیچ وقت دفاعی از خام‌ فروشی مواد معدنی و صادرات آن نداشته‌اند، اما باید برای جلوگیری از خام‌ فروشی ساختاری وجود داشته باشد.

او ادامه داد: وضع قوانین و سختگیری‌ها برای فروش مواد معدنی به شکل خام سبب شد تا بسیاری از تولید کنندگان این کانی از صادرات آن به شکل خام جلوگیری کنند و در بازار داخلی آن را به فروش می‌رسانند. برنامه هدف گذاری شده کشور برای تولید فولاد یکی دیگر از مواردی است که باید برای رسیدن به آن از خام‌ فروشی جلوگیری شده تا چرخه تولید فولاد و ارزش‌افزوده در کشور کامل شود. در این زمینه سنگ‌آهنی‌ها نیز تمایل دارند تا به تحقق این هدف کمک کنند اما در این راه چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید رفع شود.

سنگ‌آهنی‌ها بر این باورند که برای کمک به تولید فولاد کشور باید ساختاری ایجاد شود که یکی از آنها ایجاد قیمت رقابتی در بازار داخلی است. در گذشته فعالیت‌های معدنکاری به شکل سنتی بود و گسترش چندانی نداشت اما گذر زمان و حاشیه سود حاصل از فروش سنگ‌آهن سبب رونق گرفتن صادرات شد.

حسینی معتقد است که در شرایط کنونی و محدودیتی که برای صادرات مواد معدنی ایجاد شده و باید بستر مناسبی برای حرکت در زنجیره تولید محصول و ارزش‌افزوده ایجاد شود تا فعالان معدنی نیز وارد عرصه تولید شوند. به عنوان مثال برای سنگ‌آهن می‌توان با رقابتی کردن قیمت آن در بازار داخلی و خارجی مسیر را برای فروش سنگ‌ آهن در کشور و ایجاد ارزش‌افزوده آن فراهم کرد.

توجه به معافیت‌ها، ارائه تسهیلات بانکی و سیاست‌های تشویقی تولید کنندگان را به سمت فرآوری و تولید محصول نهایی سوق دهد. البته هم‌ اکنون به شکل خودجوش برخی از سرمایه‌ گذاران بخش خصوصی به سمت تولید محصول نهایی حرکت کرده‌اند. البته برخی از معادن دولتی نیز در این راه گام برداشته‌اند.

او می‌گوید: برخی از سیاست گذاری‌ها می‌تواند تولید کنندگان را به سمت محصولات نهایی و خام‌فروشی نکردن، سوق دهد. به عنوان مثال اگر در یک مقطع زمانی صادرات کنسانتره را آزاد کنند انگیزه برای تولید کنندگان ایجاد خواهد شد.

 
 ایران می‌تواند به راحتی بستر مناسبی برای جذب سرمایه‌ گذار خارجی در بخش معدن فراهم کرد. انجمن سنگ‌ آهن در حال تنظیم و منتشر کردن سندی به نام راهکارهای خروج از بحران سنگ‌ آهن و صنایع پایین‌ دستی است که می‌تواند راهگشا باشد.

- نرگس قیصری-

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان