آلومینیوم فلزی سبک با استحکام بالاست که امروزه مورد توجه بسیاری از صنایع از جمله خودروسازان قرار گرفته و می‌توان گفت در آینده نه‌چندان دور، ماشین‌های آلومینیومی جایگزین ماشین‌های فولادی خواهند شد.

حال از آنجایی که ماده اولیه برای تولید این فلز، کانی بوکسیت است و کشورهای دارنده آن محدود هستند باید به فکر جایگزینی مناسب برای این کانی بود. «آلومیت» یکی از مواد معدنی است که می‌تواند جایگزین بوکسیت شود. اما کارشناسان و فعالان این صنعت می‌گویند تا زمانی که بوکسیت موجود است استفاده از آن در اولویت بوده و دلیلش را صرفه اقتصادی تولید آلومینا از بوکسیت می‌دانند. در حالی که برای بکارگیری «آلومیت» در گام نخست باید جداسازی عناصر مزاحم یا همان ناخالصی‌ها انجام شود که خود نیازمند صرف هزینه و همچنین سرمایه است. این موضوع در ایران و صنایع آلومینیومی کشور نیز صدق می‌کند. به گونه‌ای که مصرف‌کنندگان اعتقاد دارند که واردات بوکسیت از دیگر کشورها توجیه بیشتری دارد تا تولید و استحصال از آلومیت.

گفتنی است در ایران ذخایری از «آلومیت» وجود دارد که در گذشته فعالیت‌های بهره‌ برداری روی آنها انجام شده است. اما درحال‌حاضر برنامه‌ای برای استحصال این کانی معدنی انجام نشده است. شاید در اختیار داشتن ذخایر بوکسیت در برخی از نقاط کشور و استفاده آسان از آن دلیل این امر است. چرا که برای تولید و استفاده از «آلومیت» باید تجهیزات و فناوری‌های روز دنیا را به کار گرفت تا با خالص‌ سازی زمینه برای بکارگیری آن فراهم شود.

ذخایر آلومیت جهان

 
کشورهایی که در مناطق حاره‌ای قرار گرفته‌اند و همچنین استرالیا، گینه بیسائو، برزیل، هند و جامائیکا از عمده کشورهایی هستند که منابع معدنی بوکسیت را در اختیار دارند و مهم‌ ترین تولید کنندگان پودر آلومینا در دنیا نیز محسوب می‌شوند. هم‌اکنون بوکسیت در ۲۶ کشور تولید می‌شود. از مجموع ذخایر جهانی بوکسیت، ۳۳ درصد در امریکای‌ جنوبی، ۲۷ درصد افریقا، ۱۷ درصد آسیا، ۱۳درصد اقیانوسیه و ۱۰ درصد باقیمانده در سایر مناطق جهان پراکنده‌اند.

 
استرالیا در رتبه نخست صادرکنندگان قرار دارد و در کشورهای وارد کننده بوکسیت نیز ایرلند و اوکراین در رتبه اول و دوم قرار گرفته و اسپانیا، ایتالیا و آلمان در رتبه‌های بعدی جای گرفته‌اند. این ماده به عنوان ماده اولیه و اصلی برای تولید آلومینیوم به شمار می‌آید و کشور چین نیز هم‌اکنون بزرگترین تولید کننده آلومینیوم جهان است.

صنایع مصرف‌ کننده

 
میزان استفاده از آلومینیوم بالاتر از تمامی فلزات به جز آهن است. در واقع فلز آلومینیوم در تمامی بخش‌های اقتصاد جهانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از بوکسیت برای تولید فلز به میزان ۸۵درصد، نسوزها ۵درصد، ساینده‌ها ۴درصد، سیمان ۳درصد، مواد شیمیایی و استیل ۲درصد و جوشکاری استفاده می‌شود.

استفاده از بوکسیت با صرفه است

 
هوشنگ گودرزی، رییس سندیکای آلومینیوم درباره استفاده از «آلومیت» به جای بوکسیت برای تولید آلومینیوم اظهار کرد: یکی از نکاتی که برای تولید آلومینیوم وجود دارد صرفه اقتصادی آن است. به گونه‌ای که نوع ماده اولیه مورد نیاز برای تولید نباید باعث افزایش قیمت نهایی فراتر از قیمت رقابتی آن محصول شود. این موضوع درباره دیگر موارد نیز صدق می‌کند. به عنوان مثال برای تولید برق راه‌های مختلفی وجود دارد و می‌توان از انرژی خورشیدی، موج‌های آبی دریا، بادها و... نیروی برق تولید کرد. اما تا زمانی که موادی همچون نفت در اختیار بشر قرار دارد و تولید برق از آن با هزینه‌های کمتری همراه است کمتر کسی به سمت استفاده از دیگر منابع انرژی حرکت می‌کند.

 
به اعتقاد گودرزی تا زمانی که بوکسیت در جهان یافت می‌شود مصرف‌ کنندگان این محصول ترجیح می‌دهند تنها از این ماده برای تولید آلومینیوم استفاده کرده و به سمت استفاده از آلومیت نروند و این درحالی است که این ماده معدنی تنها در اختیار چند کشور در جهان قرار دارد.

 
وی بیان کرد: درحال‌ حاضر در ایران نیز که چندین کارخانه تولید آلومینیوم دارد تنها بخشی از نیازش از معادن کشور تامین شده و مابقی از طریق واردات تامین می‌شود. درست است که تنها ماده اولیه تولید آلومینیوم بوکسیت نیست و آلومیت به عنوان دومین کانی برای تولید آن شناخته شده با این حال استفاده از آلومیت توجیه اقتصادی نداشته و صرفه با واردات بوکسیت است.
گودرزی گفت: استحصال «آلومیت» برای استفاده در صنعت آلومینیوم چالش‌هایی را به همراه دارد. ناخالصی‌های که در این کانی وجود دارد باید از آن گرفته شود. به این منظور تجهیزات و فناوری‌های خاصی لازم بوده که نیازمند سرمایه است و باعث افزایش هزینه تمام شده محصول می‌شود.

جایگزین شود یا نه؟

 
گودرزی اظهار کرد: در ایران ذخایری از «آلومیت» وجود دارد که تاکنون بهره‌ برداری از آنها انجام نشده و این موضوعی است که می‌توان روی آن بررسی و تحقیق کرد که در چه شرایطی از آنها باید استفاده شود. در دنیای صنعتی نیز تاکنون درباره جایگزینی آلومیت و اینکه آیا بر کیفیت تولید محصول نیز اثرگذار خواهد بود یا خیر نتیجه مشخصی به‌دست نیامده است. وی بر این باور است که در ایران نیز تا زمانی که ذخیره بوکسیت تمام نشده باید از آن برای تولید آلومینیوم استفاده شود. همانگونه که سال‌های بسیاری است که از ذخایر نفتی کشور استفاده می‌شود و زمان پایان یافتن آنها مشخص نیست شاید این موضوع درباره ذخایر بوکسیت نیز صادق باشد و مشخص نیست تا چه زمانی می‌توان از ذخایر آن برداشت کرد.

گودرزی می‌گوید زمانی که ذخایر بوکسیت به پایان برسد می‌توان «آلومیت» را جایگزین این کانی کرد. اما همانگونه که گفته شد به دلیل نیاز به استحصال و جدا سازی عناصر مزاحم به فناوری و تجهیزات خاص اگر قرار بر استفاده از ذخایر «آلومیت» موجود در کشور باشد این امر به سرمایه‌ گذاری کلان نیاز دارد و برای تولید و استفاده از این محصول در ابتدا باید مطالعات اقتصادی و فنی آن انجام شده و سپس وارد مرحله تولید شود.

- نرگس قیصری -

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان