فولاد یک کالای جهانی است و بدون توجه به شرایط بازار جهانی نمی‌توان درخصوص استراتژی صنعت فولاد ایران صحبت کرد.

فولاد امروز با عرضه مازاد جهانی و کاهش تقاضا مواجه است که در نتیجه شاهد کاهش بی‌سابقه قیمت‌های جهانی فولاد هستیم.ظرفیت فولاد جهان در سال 2014 به 4.2 میلیارد تن رسید اما میزان تقاضای فولاد خام کاهش یافته و در سال 2014 حدود 6.1 میلیارد تن و در سال 2015 نیز همین حدود تولید شده که خود مازاد بر تقاضا بوده است.

این در حالی است که پیش‌بینی‌ می‌شود ظرفیت تولید فولاد در جهان تا سال 2017 افزایش یابد و به 3.2 میلیارد تن برسد.در یک کلام کاهش تقاضا و مازاد عرضه و افزایش ظرفیت چالش‌های جدی تولید‌کنندگان فولاد جهان است. ایران از جمله کشورهایی است که باوجود مازاد ظرفیت تولید جهانی به دنبال افزایش تولید فولاد در کشور است.

ایران در سال 2013 حدود  15.4 میلیون تن، در سال 2014 حدود  16.3 میلیون تن و در سال 2015 حدود 16.2 میلیون تن فولاد تولید کرده و برنامه دارد تا سال 1404 تولید فولاد خام خود را به 55 میلیون تن برساند. بر‌اساس چشم‌انداز 1404 تولید فولاد ایران باید به 55 میلیون تن برسد که حدود 30 تا 35 میلیون تن آن در داخل مصرف شود و 20 تا 25 میلیون تن آن صادر شود. به این ترتیب جایگاه ایران که در حال حاضر رتبه چهاردهم جهان را دارد به رتبه هفتم ارتقا خواهد یافت.اکنون سوال بزرگ این است که آیا دستیابی به هدف چشم‌انداز امکان‌ پذیر است؟ و آیا درست است که در شرایط رکود جهانی و کاهش جهانی، تقاضا برای فولاد ایران به دنبال افزایش ظرفیت باشد؟

پاسخ به این سوالات بدون بررسی مشکلات صنعت فولاد و موانع رسیدن به هدف چشم‌انداز امکان‌ پذیر نیست. صنعت فولاد کشور در حال حاضر با مشکلات اساسی دست به گریبان است. رکود حاکم در بازار ایران، بالا بودن هزینه تولید و افزایش احتمالی قیمت مواد اولیه و انرژی و حمل‌ونقل‌ و نیروی انسانی و... چالش‌های اصلی صنعت فولاد در حال حاضر است.

صنعت فولاد کشور مشکلات جدی دارد؛ از جمله پایین بودن بهره‌وری کل عوامل تولید و بالا بودن بهای تمام‌شده، جانمایی نادرست برخی کارخانه‌های احداث شده یا در حال احداث، ظرفیت‌های غیر‌اقتصادی (مقیاس تولید نامناسب) اکثر کارخانه‌های احداث شده، عدم توجه به توازن ظرفیت‌سازی زنجیره تولید از معدن تا محصول نهایی، عدم استفاده از تکنولوژی‌های روز در ظرفیت‌سازی، بالا بودن هزینه‌های حمل‌ونقل‌، نداشتن حمایت‌های لازم و به موقع در مقابل واردات و.... این مشکلات باعث شده که فولاد ایران با قیمت‌های امروز جهان قدرت رقابت‌ پذیری کمی داشته باشد.

ضمنا ایران برای توسعه صنعت فولاد نیز با محدودیت‌های جدی مواجه است از جمله نداشتن زیر‌ساخت‌های لازم در حال حاضر ایران حدود 10.223 کیلومتر خطوط ریلی دارد که باید به 50هزار کیلومتر برسد یعنی 5 برابر شود و کمبود منابع مالی. برای تحقق 55 میلیون تن تولید حداقل 45 میلیارد دلار سرمایه‌ گذاری لازم است که شامل 20 میلیارد دلار برای تجهیزات فولاد و 25 میلیارد دلار برای امکانات زیر‌بنایی است.

اما در مقابل، ایران در تولید فولاد مزیت نسبی دارد؛ وجود منابع معدنی مورد نیاز به ویژه سنگ‌آهن، وجود نیروی انسانی متخصص، وفور گاز برای تولید فولاد از روش احیای مستقیم و قوس الکتریکی، وجود بستر‌های اقتصادی و صنعتی لازم، وجود شرکت‌های مهندسی با قابلیت ایجاد دانش فنی، وجود شرکت‌های سازنده ماشین‌آلات و تجهیزات و بالاخره بازار رو به رشد مصرف داخلی و منطقه‌ای.

بنابراین به سوال مطرح شده می‌توان چنین پاسخ داد که استراتژی توسعه صنعت فولاد در کشور صحیح و در جهت توسعه اقتصادی کشور است اما رسیدن به هدف چشم‌انداز بسیار مشکل است و نیاز به بازنگری صنعت فولاد و اتخاذ استراتژی دقیق و برنامه‌ریزی فشرده دارد. از جمله راهبرد‌هایی که باید برای توسعه صنعت فولاد اتخاذ شود می‌توان به اکتشاف و استخراج معادن بزرگ سنگ‌آهن و استقرار واحد‌های فرآوری در جوار معادن، اجرای طرح توازن در زنجیره تولید فولاد، جانمایی صحیح کارخانه‌های فولاد با توجه به محدودیت‌های آب و ریل و مسافت، تامین مالی از طریق توسعه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و خارجی، به‌ کارگیری تکنولوژی‌های روز جهان، ایجاد و توسعه زیر‌ساخت‌های لازم، توجه به تولید فولاد‌های کیفی و با ارزش افزوده بالاتر، اتخاذ استراتژی و سیاست‌های توسعه صادرات و بالاخره ارتقای بهره‌وری عوامل تولید اشاره کرد.

بدیهی است تحقق استراتژی‌های فوق‌الذکر و برنامه‌ریزی‌های مربوطه مستلزم بهبود تعاملات بین‌المللی، بهبود فضای کسب و کار داخلی، تخصیص به موقع منابع، اصلاح سیاست‌های پولی و مالی متناسب با نیاز تولید، سیاست‌ گذاری و هماهنگی جهت انجام و توسعه زیر‌ساخت‌های لازم و بالاخره حمایت و پشتیبانی همه‌جانبه ارکان قانون‌ گذاری و اجرایی کشور است.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان