دانش پژوه دکترای مدیریت کسب و کار، مدیر تامین و تدارک شرکت معدنی و صنعتی گل گهر

تحلیلی بر تأمین و مصرف آب در صنعت فولاد | محسن محمدی

تحلیلی بر تأمین و مصرف آب در صنعت فولاد | محسن محمدی

درآمدهای حاصل از نفت به دوصورت مصرف می گردد. مصارف دولت و تامین ارز مورد نیاز واردات.

 

ترکیب نامناسب بودجه نسبت به درآمدهای نفتی، موجب حساسیت بالای اقتصاد کشور به میزان فروش نفت گردیده است. تحریم از یکسو با کاهش جایگاه ایران در بین عرضه کنندگان و از سوی دیگر افزایش قدرت دلار در اقتصاد جهانی و در پی آن کاهش قیمت همه انواع مواد اولیه و نفت، موجب کاهش شدید درآمد نفتی ایران گردیده است. آگاهی از ترکیب تامین کنندگان جهانی نفت نشان می دهد که علی رغم حذف تحریم ها، امکان بازگشت به جایگاه گذشته به لحاظ میزان عرضه وجود ندارد، از این رو تنها راهکار کسب درآمد جایگزین درآمد نفت، توسعه صادرات غیرنفتی و یا محصولات نهایی نفت است.

 

وضعیت صنعت و قابلیت های صادراتی

 

بهره وری پایین صنایع، سیاست های حمایتی دولتی، توجه بیش از حد به اشتغال، عدم توجه به مزیت های نسبی در مکان یابی، انتخاب محصول و .. موجب کاهش شدید رقابت پذیری محصولات صادراتی ایران گردیده است. بدیهی است عدم اصلاح این اشکالات، در فرضی نه چندان بدبینانه، موجب تعطیلی بسیاری از صنایع در صورت اتصال به تجارت جهانی خواهد گردید.لازم به ذکر است جز در مواردی مانند پسته، در تمامی کالاهای صادراتی، ایران قیمت گیر یا Price taker  می باشد.

 

وضعیت صنعت فولاد

کاهش قیمت جهانی فولاد منجر به تلاش برنامه ریزی شده و دقیق تولیدکنندگان جهانی اصلی مواد اولیه این صنعت جهت کاهش قیمت تمام شده سنگ آهن گردید. اتفاقی که در ایران منجر به تعطیلی بسیاری از تامین کنندگان کوچک گردید. عدم توازن در صدور مجوزها و یا تاخیر در زمان بهره برداری صنایع میانی زنجیره تامین فولاد، همچنین سیاست های حمایتی و قیمت گذاری و یا اعمال نامناسب تعرفه ها، ناتوانی در کاهش قیمت تمام شده و... موجب تشدید اثرات منفی اقتصاد جهانی در داخل کشور گردید.

 

 الزامات صنایع فولادی

 

مواد اولیه، انرژی و آب به همراه سرمایه گذاری تکنولوژیکی و انسانی، الزامات اصلی این صنعت می باشند. برخی از اشکالات موجود صنایع فولادی، صنایع ایجاد شده فاقد مواد اولیه و یا دور از آن، کمبود برق، آب و یا انتخاب نامناسب تکنولوژی می باشد.

 

مصارف زیاد آب در بخش کشاورزی

 

یکی از سوء تفاهم ها در درک مفهوم اقتصاد مقاومتی و همچنین خودکفایی، توجه به کشاورزی بدون توجه به وضعیت منابع آب، اثربخش بودن روش ها و الگوهای مورد استفاده در آبیاری، روش های کاشت و عدم توجه عادلانه به مصرف آب است. سعی در خودکفایی در تولید گندم، اتلاف منابع آب و تولید آن به هر قیمتی، از مثال های تلخ در این زمینه است.

 

در نگرش سنتی در محاسبه قیمت تمام شده هزینه آب، به اشتباه هزینه تمام شده جهت صنعت و یا کشاورزی و نه هزینه ملی تمام شده منظور می گردد. با فرض عدم قابلیت جایگزینی و عدم منافع آتی، این هزینه در بعضی مناطق تا ده برابر قابل محاسبه است. قابل توجه است قیمت آب کشاورزی در کشورهایی مانند استرالیا که وضعیت بهتری از نظر آب دارند تا 3.1 دلار محاسبه می گردد. یکی از راه های ورود آب به مناطق کم آب، انتقال آب از مناطق پرآب است که چالش های منطقه ای، امکان پذیری این روش را بسیار کاهش داده است.

 

از دیگر روش های انتقال آب، عدم تولید و در مقابل  ورود کالاهایی است که در تولید آن آب زیادی مصرف می گردد. حذف شجاعانه بسیاری از محصولات کشاورزی و یا تغییر در کاهش مصرف آب آنها با تغییر در روش های کشت، موجب کاهش مصرف آب خواهد بود. عدم تولید و واردات این محصولات به هر منطقه و حذف هر محصول کشاورزی ضمن ذخیره آب، عوارضی در زمینه های اشتغال، میزان تولید ناخالص ملی و غیره به همراه خواهد داشت که با جایگزینی در روش ها و محصولات، بخش زیادی از این عوارض مدیریت خواهد شد. قطعا عوارض و هزینه های ملی  حذف اجباری و ناخواسته بسیاری از محصولات کشاورزی و یا مصرف نامناسب منابع، بسیار بیشتر خواهد بود.

 

مصارف اندک آب  در صنعت فولاد

 

در رابطه با صنعت، نوع آب مصرفی و حساسیت متفاوت نسبت به آن و همچنین قابلیت استفاده از بازیافت، وضعیت را بهبود داده لیکن حساسیت های منطقه ای نسبت به انتقال آب، عملا بهره وری آب را در این بخش کاسته است. جهت تولید هر تن فولاد به طور متوسط تا 20 مترمکعب آب مصرف می گردد. جهت تولید هر تن از بعضی از محصولات کشاورزی تا 70 متر مکعب آب مصرف می گردد. تولید هر 5 میلیون تن محصول فولادی از معدن تا محصول نهایی برای 15000 نفر اشتغال مستقیم ایجاد می نماید.

لازم به ذکر است از منابع آب زیرزمینی کشور 92%در کشاورزی 2%در صنعت و 8% به صورت شرب مصرف می شود.

 

انتقال آب از خلیج فارس

 

یکی از روش های تامین آب، انتقال آن از خلیج فارس است. بررسی آماری کشورهای منطقه در سال 2012 نشان می دهد، امارات با 2300 و عربستان با 850، کویت با 650 میلیون لیتر و حتی بحرین با 130 میلیون لیتر بسیار بیش از ایران با 75 میلیون لیتر به استفاده از آب خلیج فارس توجه نموده اند. شاید با نگاهی دیگرکشورهای حوزه خلیج فارس با بهره گیری از درآمد نفتی،کمترین آسیب را از بحران آبی پذیرا خواهند بود. شرکت هایی مانند فولاد مبارکه با کاهش مصرف فولاد در صنعت فولاد و شرکت گل گهر با شروع انتقال آب از خلیج فارس، قابل توجه ترین فعالیت ها در زمینه آب داشته اند.

 

نتیجه گیری

 

نگارنده معتقد است، اگر شجاعانه نسبت به حذف بسیاری از محصولات کشاورزی اقدام نگردد، اگر قیمت آب بر اساس ارزش ملی آن محاسبه نگردد، اگر بخشی از درآمد نفت در بودجه صراحتا به انتقال و شیرین سازی آب از خلیج فارس اختصاص نیابد، اگر با اتخاذ ضمانت های اجرایی قوانین بازدارنده در عدم استفاده نامناسب از آب در کشاورزی و صنعت و اصلاح الگوی مصرف مصوب نگردد. اگر صنایعی که در جهت استفاده بهینه از آب و ایجاد منابع جدید آب گام برمی دارند مورد حمایت ها قرار نگیرند، سال های آتی، بحران آب با افزایش قیمت تمام شده، بیش از پیش رقابت پذیری صنایع ایران را خواهد کاست.


استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان

بازگشت به شاخه تحلیل و مصاحبه بازگشت به صفحه نخست

نظرات کاربران

دسته بندی های "تحلیل و مصاحبه" استیل پدیا