در حال حاضر، در عرصه معدن، کشور با چه چالش هایی رو به روست. منشا این چالش هایی که در زمینه معادن وجود دارد، دقیقاً دولت است.

برای اینکه دولت نتوانسته است پیش زمینه هایی برای به کارگیری این معادن که یک فرصت و یک پتانسیل خدادادی است، مدنظر بگیرد تا بتوانیم از این معادن بهره برداری درست کنیم. معادن ما تقریباً به صورت بکر باقی مانده اند و نه اکتشافات کافی است و نه بهره برداری، به اون شکلی که باید، از این معادن صورت می گیرد. معادن بزرگ به یک طریقی در دست دولت بود. بعد تبدیل به شرکت هایی شبه دولتی شد.

این شرکت‌ها، خصوصی نبودند. اما  با وجود اینکه معادن و این منابع فراوان دستشان است، همه شرکت ها ورشکسته اند. بنابراین، دلیل این امر، بدی مدیریت در زمینه معادن در ایران از گذشته تا به امروز وجود دارد و روی هم رفته نتوانسته اند آنطور که باید و شاید استفاده بهینه از وضعیت معادن کنند. معادن ما با این همه ذخیره زیادی که دارند، هم ورشکسته اند و هم استفاده بهینه از آنها شده است. پس مسلماً این مسئله به مدیریت بد برمی گردد. حتی در حال حاضر هم استراتژی درستی در مورد مسئله معادن ندارند و فقط در حد حرف است. وزارتخانه کمکی به بخش خصوصی نمی کند فقط در حد شعار است. در واقعیت امر، برای بخش خصوصی موانع به وجود می آورد. من، عملکرد وزارتخانه را در بخش معادن، بسیار ضعیف و بد می دانم.

چرا که به هرحال، در دو سال گذشته برنامه ای در این رابطه وجود نداشته است. آقای کرباسیان، برنامه ریزی کرده اند و از شرکت های خارجی هم دعوت کرده اند تا برای اکتشاف بیایند. در این زمینه ایمیدرو، را مصمم تر و همگراتر می بینم، اما، دست شرکت ایمیدور در این خصوص چقدر باز است؟ وزارتخانه نه در گذشته و نه در حال، جز شعار، قدم مثبتی در این زمینه برنداشته است.

این در حالی است که سهم معادن در تولید ناخالص داخلی 1 درصد است. بحث سر این است که با این همه معادن و منابع، باید فقط 1 درصد از تولید ناخالص ملی را داشته باشیم؟ این واقعاً شرم آور است. بالارفتن سهم معادن در تولید ناخالص داخلی، بستگی به این دارد که در این زمینه چقدر سرمایه گذاری داشته باشیم. زیربنای معادن را دولت باید آماده کند.

اصولاً معادن در نقاط دورافتاده قرار دارند و وقتی معادن را به یک بخش خصوصی می دهند تا بهره برداری کند، بخش خصوصی باید، جاده کشی، آب، برق و . . . را خودش انجام دهد و این اصلاً توجیه ندارد. اینها باید با سرمایه گذاری دولت انجام شود، دولت می تواند اینها را به صورت BOO و BOT انجام دهد. اما، اینکه یک شرکت را، چه داخلی و چه خارجی، بخواهد در بخش معدن سرمایه گذاری کند، طرح توجیهی آن باید توجیه اقتصادی داشته باشد.

شاید خود معدن توجیه داشته باشد اما، اگر قرار باشد، سرمایه گذاری بیش از خود سرمایه گذاری که در معدن لازم است باشد و شرکت مجبور باشد در زیربناها سرمایه گذاری کند، طرح از توجیه می افتد. در بسیاری از کشورها هم که در زمینه معادن سرمایه گذاری می کنند، اساس کار یعنی همان زیربناها را ایجاد می کنند. به هرحال چون دولت از معادن یک بهره مالکانه می گیرد، این بهره مالکانه را باید خرج خود معادن کند، وگرنه چرا باید این بهره مالکانه گرفته شود.

بنابراین، این بهره مالکانه را می بایست دولت صرف زیربناها کند که تا به حال چنین کاری انجام نشده است. در مورد اینکه معادن بزرگ دست دولت باشد، کاملاً موافقم، دولت مالک اینهاست و با گرفتن بهره مالکانه هم موافقم، اما، این بهره باید صرف زیربناها شود. اما، اینکه به یک سرمایه گذار بگوییم که دو برابر سرمایه ای که برای معدن نیاز است، باید صرف زیربناها کنی، خوب، طرح از توجیه اقتصادی فنی می افتد. الان ما معادنی مثل گل گهر، چادرملو و سنگ آهن مرکزی داریم، اینها همه ورشکسته اند و در رسانه ها هم وضعیت شان به شکل مرتب نشان داده می شود. به نظر من، دلیل این مسئله، عدم مدیریت درست در اقتصاد مملکت است که هنوز هم ادامه دارد.

از طرفی گفته می شود که درآمدهای حاصل از فعالیت های معدنی، جایگزین درآمدهای نفتی شود، اما باید بگویم که این موضوع در حد حرف است، معادن بزرگ که دست دولت است همه ورشکسته اند، چطور می خواهند جایگزین نفت شوند. این ایده بسیار خوبی است و اگر اتفاق بیفتد، اتفاق مبارکی است، اما، در حد حرف است و ما می توانیم خیلی صحبت های خوب و قشنگ داشته باشیم، اما، در عمل چی؟ حداقل دو، سه سال است که من این حرف را می شنوم، اما، تا الان، عملکردی ندیدم. ما چطور می خواهیم معادن را جایگزین نفت کنیم، می خواهیم معادن را هم مثل نفت استخراج کنیم و بدون اینکه ارزش افزوده ای در آن داشته باشیم، بفروشیم؟ بنابراین، نیاز داریم، روی معادن سرمایه گذاری کنیم و یک ارزش افزوده ای را ایجاد کنیم تا بعد بتوانیم از این صحبت کنیم که معادن را جایگزین نفت کنیم. ما عملکرد نداریم و فقط در حد شعار و روی کاغذ حرف می زنیم.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان