به دنبال تاکید مقام معظم رهبری در دیدار ریاست جمهوری و اعضای هیات دولت، مبنی بر جایگزین شدن تولید محصولات معدنی به جای نفت و خروج از اقتصاد تک‌محصولی، مدیرعامل شرکت چادرملو طی گفت‌وگویی به بررسی راهکارهای تحقق این توصیه مهم پرداخته است.

به گزارش استیل پدیا، محمود نوریان به برشمردن مشکلات بخش معدن و صنایع معدنی اشاره می‌کند که این عوامل موجب افزایش ریسک کسب و کار و بی‌انگیزگی در بخش خصوصی برای سرمایه‌ گذاری در این حوزه شده است. وی در ادامه به پرسش‌های مطرح شده پاسخ مفصل می‌دهد.

به نظر شما آیا دستیابی به این هدف اقتصادی مهم یعنی جایگزینی تولید مواد معدنی به جای نفت امکان‌ پذیر است؟

شکی نیست که ظرفیت‌های بسیار بالای معدنی ایران قابلیت توسعه بیش از پیش را دارند تا جایی‌ که می‌توان به جرات ادعا کرد، محصولات معدنی ایران در صورت رفع مشکلات موجود و تکمیل زنجیره تولید بهترین و مناسب‌ ترین جایگزین برای برداشته شدن اتکای دولت بر درآمدهای نفتی است. ایران جزو 10 کشور نخست جهان و اولین کشور خاورمیانه از نظر داشتن ذخایر معدنی است. تاکنون نزدیک به 70 نوع ماده معدنی با 40 میلیارد تن ذخیره قطعی در کشور شناسایی شده که ارزشی معادل 770 میلیارد دلار دارد. جالب است بدانید اكتشافاتی كه تاكنون انجام شده كمتر از 8 درصد مساحت جغرافیایی كشور است که در صورت وجود اراده‌ای قوی و برنامه‌ریزی مناسب می‌توان به منابع بسیار غنی‌تری دسترسی پیدا کرد.

ایران روی کمربند آهن، روی، سرب، مس و طلا قرار دارد و دست کم 100 سال مواد معدنی برای تولید و استخراج دارد ولی با وجود همه این ذخایر بسیار غنی معدنی و پتانسیل رشد اقتصادی کشور به واسطه معادن، ایران تاکنون نتوانسته برداشت مناسبی از ذخایر معدنی خود داشته باشد و سهم صادرات مواد معدنی در تولید ناخالص داخلی کشور بسیار اندک است. ما با 390 میلیون تن برداشت سالانه از ذخایر معدنی، کمتر از 04/ 0 درصد از ذخایر خود را استخراج می‌کنیم درحالی که استاندارد برداشت از ذخایر معدنی در جهان یک درصد است.

به نظر می‌رسد در شرایط فعلی محصولات معدنی و صنایع فولادی پتانسیل و آمادگی بیشتری برای ورود به بازار جهانی داشته باشند، نظر شما چیست؟

سنگ‌ آهن یکی از فراوان‌ترین عناصر فلزی موجود در زمین است که طبق بررسی‌های به‌عمل آمده اكسيد آن، حدود 5 درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. براساس مطالعات انجام شده تاکنون حدود 6/ 4 میلیارد تن ذخیره زمین‌ شناسی سنگ‌آهن در ایران شناسایی شده که 5/ 2 میلیارد تن آن ذخیره قطعی است. این عنصر، به‌ عنوان ماده اولیه اصلی تولید فولاد، بیشترین سهم هزینه را در قیمت تمام شده فولاد دارد. طبق آمارهای موجود، در کشـور چیـن حـدود 39 درصد، در کشـورهای اروپایی 31 درصد و در ایران حدود 25 درصد قیمت تمام شده تولید فولاد را، هزینه تامین سنگ آهن تشکیل می‌دهد.

به همین دلیل یکی از مزیت‌های مهم اقتصادی برای مجتمع‌های فولاد‌ سازی کشور، استفاده از سنگ آهن داخلی است، زیرا نقش عمده‌ای در کاهش قیمت تمام‌ شده و همچنین صرفه‌جویی ارزی در تولید فولاد دارد. در حال حاضر سه حوزه معدنی بزرگ در کرمان، یزد و خراسان شناسایی شده كه توسط شركت‌های بزرگ معدنی در حال بهره‌ برداری هستند و عمده تولید كشور را انجام می‌دهند، در مجموع 62 میلیون تن سنگ‌آهن در كشور برای تولید محصولات دانه‌ بندی و كنسانتره استخراج می‌شود.

در حال حاضر میزان تولید سالانه سنگ‌آهن دانه‌ بندی و كنسانتره در ایران حدود 42 میلیون تن است که مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو با تولید 5/ 10 میلیون تن کنسانتره و 5/ 1 میلیون تن سنگ آهن دانه‌ بندی شده بزرگ‌ترین تولید کننده کشور است. همچنین اکنون حدود ۱۷ میلیون تن فولاد در کشورتولید می‌شود که میزان مصرف داخلی هم تقریبا به همین میزان است.

با توجه به برنامه افق توسعه کشور تا سال 1404، تولید 55 میلیون تن فولاد پیش‌ بینی شده، برای رسیدن به این میزان تولید چه شرایطی لازم است؟

اگر قرار باشد در افق 1404 حدود 55 ميليون تن فولاد تولید شود باید چیزی در حدود 135 ميليون تن سنگ آهن برداشت شود و از آن 8/ 14 میلیون تن سنگ‌آهن دانه‌ بندي، 2/ 77 میلیون تن کنسانتره و 72 ميليون تن گندله تولید کرد. در حالی که هم‌ اکنون ظرفیت استخراج سنگ آهن در کشور 40 میلیون تن، کنسانتره 24 میلیون تن، گندله 22 میلیون تن و آهن اسفنجی 18 میلیون تن است و سال گذشته حدود 2 میلیون تن گندله وارد کردیم.

بنابر‌این رسیدن به مرز تولید 55 میلیون تن فولاد تنها با صدور مجوز و راه‌ اندازی کارخانه‌های مختلف فولادی محقق نمی‌شود، بلکه آنچه حائز اهمیت است، تامین مواد اولیه این واحد‌ها است، در آینده نزدیك این واحدها، نیاز به مواد اولیه كنسانتره و گندله سنگ‌آهن پیدا خواهند كرد و از این رو، انجام اكتشافات گسترده در سطح كشور برای شناسایی معادن سنگ آهن ضروری است تا درنتیجه زنجیره تولید فولاد در همه بخش‌ها به‌ صورت متوازن توسعه یابد و در این شرایط است که اقتصاد مقاومتی عینیت پیدا می‌کند و می‌توانیم مدعی باشیم که اتکای درآمد کشور از دوش صنعت نفت برداشته شده است.

به نظر شما چگونه می‌توانیم علاوه بر ترسیم دورنمای روشن از صنعت فولاد، دغدغه‌های تکمیل زنجیره تولید و خروج از اقتصاد تک محصولی را برطرف کنیم؟

واقعیت این است که برخی موانع موجود در بخش معدن کشور در سال‌های اخیر علاوه بر کاهش سرمایه‌ گذاری در این بخش، موجب غیرفعال شدن برخی معادن فعال کشور هم شده است. الان سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی ما کمتر از یک درصد است؛ در حالی که حداقل باید 3 درصد باشد که لازمه آن، اقدامات عاجل مسوولان دولتی و قانون‌ گذاران محترم است.

اگر بخواهم مشکلات بخش معادن و صنایع معدنی را خلاصه کنم باید به نبود شناخت کافی از پتانسیل‌های معدنی کشور و ضعف برنامه‌های اکتشافی و تامین منابع مالی لازم برای آنها، اجرا نشدن برنامه چهارم و پنجم توسعه در بخش اکتشاف و توسعه معادن، کم‌ توجهی به توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز بخش معدن، نقص قوانین و بوروکراسی‌ها در مقابل سرمایه‌ گذاری داخلی و خارجی، افزایش هزینه‌های انرژی، حمل‌ونقل‌ و...، اجرا نشدن سند استراتژی توسعه صنعتی (سال 84)، تعرفه‌های بالای بهره مالکانه، حقوق دولتی و حق انتفاع بدون در نظر گرفتن شرایط موجود، کمبود نقدینگی، بهره زیاد بانک‌ها، تسهیلات کم، تحریم و مشکل قطع همکاری و تعاملات بین‌المللی، فقدان جهت‌گیری توسعه‌ای با نگاه صادراتی با رعایت افزایش ارزش افزوده در فرآورده‌ها، نامناسب بودن محیط کسب و کار برای سرمایه‌ گذاری داخلی، خارجی و تولید، چابک نبودن دولت و سازمان‌های دولتی مرتبط و کاهش شدید قیمت‌های جهانی که همه این عوامل موجب افزایش ریسک و بی انگیزه کردن بخش‌ خصوصی برای سرمایه‌ گذاری شده است.

با تمام موانع پیش‌ رو، این پرسش مطرح است که چادرملو چگونه توانسته است به فعالیت خود ادامه دهد؟

شرکت معدنی و صنعتی چادر ملو که سهام آن متعلق به صدها هزار سهامدار حقیقی و حقوقی است با وجود موانع داخلی و مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی سعی کرد با اتخاذ تدابیری نه تنها به فعالیت تولیدی خود ادامه دهد، بلکه طرح‌ها و برنامه‌های توسعه خود را هم هر چند با قدری تاخیر در برنامه زمانبندی، اما با موفقیت به پیش ببرد.

- زهرا مجتهد -

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان